Rycerskość

 ~Ⱑ᛭eᛊt᛭ᛊuɨ᛭Ⱓrɨᛊ ~)}][{(~ •ᛊ·ⴼⴽⵙᛦⴾ:

Rycerskość

Rycerskość (wywodząca się z francuskiego cheval od łacińskiego caballus) jako instytucję należy rozpatrywać z trzech punktów widzenia: wojskowego, społecznego i religijnego. Zajmiemy się tu również całością historii rycerskości.

Wojskowy
W sensie wojskowym rycerstwo było średniowieczną ciężką kawalerią, która stanowiła główną i najskuteczniejszą siłę bojową. Rycerz lub kawaler był wówczas zawodowym żołnierzem; w średniowiecznej łacinie zwykłe słowo mile (żołnierz) było odpowiednikiem „rycerza”. Ta przewaga kawalerii była skorelowana z upadkiem piechoty na polu bitwy. Cztery cechy wyróżniające zawodowego wojownika:
jego broń;
jego koń;
jego pomocnicy i
jego flaga.

Bronie
Armia średniowieczna była słabo wyposażona do walki na duże odległości, nadal używano łuków i kusz, chociaż Kościół starał się zakazać ich używania, przynajmniej między armiami chrześcijańskimi, jako sprzeczne z ludzkością. W każdym razie średniowieczni rycerze uważali ich za niesprawiedliwych w walce. Jego jedyną bronią ofensywną była lanca do starć i miecz do walki w zwarciu, broń wspólna zarówno dla lekkiej, jak i ciężkiej kawalerii. Charakterystyczna cecha tych ostatnich, która naprawdę stanowiła rycerskość, polegała na ich broni obronnej, która zmieniała się w różnych okresach. Broń ta była zawsze kosztowna w zdobyciu i ciężka do udźwignięcia, na przykład Brunia lub kolczuga karlowingów Era, kolczuga, która dominowała w czasie wypraw krzyżowych, wreszcie zbroja płytowa wprowadzona w XIV wieku.

Konie
Uważano, że żaden rycerz nie jest odpowiednio wyposażony bez co najmniej trzech koni: koń bojowy lub dexterarius, prowadzony ręcznie i używany tylko na początku (stąd powiedzenie „dosiąść wysokiego konia”), drugi koń, palfrey lub rumak, na trasę, oraz konia jucznego do bagażu.

Personel
Rycerz wymagał kilku pomocników:
jeden do prowadzenia koni, inny do noszenia najcięższej broni, zwłaszcza tarczy lub tarczy herbowej (scutum, stąd scutarius, francuski escuyer, esquire); jeszcze inny, który pomaga swojemu panu w dosiadaniu konia bojowego lub podnoszeniu go, jeśli jest zsiadany; czwarty do pilnowania więźniów, głównie tych wysokiej klasy, za których oczekiwano wysokiego okupu. Tych służących, którzy byli niskiego stanu, nie należy mylić z uzbrojonymi sługami, którzy tworzyli eskortę rycerza. Od XIII wieku także giermkowie szli zbrojnie i jeździli konno, przechodząc z jednego stopnia do drugiego, uzyskując ostatecznie stopień rycerski.

Flagi
Sztandary były również charakterystycznym znakiem rycerskości. Były przymocowane do lancy i noszone na niej. Istniała wyraźna różnica między proporcem, flagą skierowaną lub rozwidloną na końcu, używaną przez pojedynczego kawalera lub kawalera jako osobistą chorągiew, a sztandarem o kwadratowym kształcie, używanym jako chorągiew zespołu i zarezerwowanym dla barona lub baronet dowodzący grupą co najmniej dziesięciu rycerzy, zwaną policją. Każda flaga lub sztandar była ozdobiona herbem jej właściciela, aby odróżnić się od innych na polu bitwy. Te herbowe łożyska stały się później dziedziczne i dały początek skomplikowanej nauce heraldyki.

Społeczny
Kariera rycerza była kosztowna i wymagała środków osobistych zgodnych ze stanowiskiem; rycerz musiał bowiem pokrywać własne wydatki w czasach, gdy władca nie miał do dyspozycji ani skarbca, ani budżetu wojennego. Kiedy ziemia była jedynym bogactwem, każdy pan, który chciał stworzyć armię, dzielił swoją posiadłość na lenna wojskowe, a dzierżawca był zmuszany do służby wojskowej na własny koszt przez określoną liczbę dni (czterdzieści we Francji i w Anglii  w okresie normańskim). Opłaty te, podobnie jak inne feudalne nadania, stały się dziedziczne, a tym samym rozwinęła się klasa szlachecka, dla której zawód rycerski był jedyną karierą. Rycerstwo nie było jednak dziedziczne, chociaż w jego szeregi kwalifikowali się tylko synowie rycerza. W dzieciństwie wysyłano ich na dwór jakiegoś szlachcica, gdzie szkolono ich w posługiwaniu się końmi i bronią oraz uczono ich grzeczności. Od XIII wieku kandydaci, po osiągnięciu rangi giermka, mogli brać udział w bitwach; ale dopiero gdy osiągnęli pełnoletność, zwykle w wieku dwudziestu jeden lat, zostali dopuszczeni do rangi rycerzy za pomocą szczególnego ceremoniału zwanego „dubbingiem”. Każdy rycerz był uprawniony do nadania tytułu szlacheckiego, pod warunkiem, że kandydat spełniał wymagane warunki dotyczące urodzenia, wieku i wyszkolenia.

Religijny
W ceremonii nadania tytułu rycerskiego uczestniczył Kościół poprzez błogosławieństwo miecza i na mocy tego błogosławieństwa rycerstwo nabrało charakteru religijnego. We wczesnym chrześcijaństwie, chociaż nauczanie Tertuliana, że ​​chrześcijaństwo i zawód wojskowy były nie do pogodzenia, było potępiane jako heretyckie, kariera wojskowa była traktowana z niewielką przychylnością. W rycerstwie pogodzili religię i zawód zbrojny. Ta zmiana nastawienia ze strony Kościoła datuje się, według niektórych, od wypraw krzyżowych, kiedy to chrześcijaństwo armie po raz pierwszy zostały poświęcone świętemu celowi. Jednak jeszcze przed krucjatami antycypację tej postawy można znaleźć w zwyczaju zwanym „rozejmem Bożym”. To właśnie wtedy duchowieństwo wykorzystało okazję, jaką stwarzały te rozejmy, aby wymusić na brutalnych wojownikach czasów feudalnych przysięgę religijną, że będą używać swojej broni głównie do ochrony słabych i bezbronnych, zwłaszcza kobiet i sierot oraz kościołów. Rycerskość w nowym znaczeniu opierała się na ślubowaniu; to była ta przysięga co dodawało żołnierzowi godności, podniosło go w jego własnym szacunku i podniosło go prawie do poziomu mnicha w średniowiecznym społeczeństwie. Niejako w zamian za ten ślub, Kościół udzielił rycerzowi specjalnego błogosławieństwa w ceremonii zwanej w Pontificale Romanum „Benedictio novi militis”. Rytuał ten, początkowo bardzo prosty w swej formie, stopniowo przekształcił się w rozbudowaną ceremonię. Przed poświęceniem miecza na ołtarzu od aspiranta wymagano wielu czynności wstępnych, takich jak spowiedź, czuwanie modlitewne, post, symboliczna kąpiel i inwestytura w białą szatę, w celu wywarcia na kandydacie wrażenia czystości duszy, z jaką miał rozpocząć tak szlachetną karierę. Na klęczkach w obecności duchowieństwa złożył uroczysty ślub rycerski, odnawiając przy tym często ślub chrzcielny; wybrany na ojca chrzestnego uderzył go wtedy lekko w szyję mieczem (dubbing) w imię Boga i św. Jerzego, patrona rycerstwa.

Historia 

Istnieją cztery odrębne okresy w historii rycerskości. Okres założenia, czyli czas, w którym obowiązywał rozejm Boży, był świadkiem długiej walki Kościoła z przemocą wieku, zanim udało mu się powstrzymać dzikiego ducha feudalnych wojowników, którzy przedtem nie uznawali żadnej prawem, ale brutalną siłą.

Pierwszy okres: krucjaty
Krucjaty zapoczątkowały złoty wiek rycerskości, a krzyżowiec był wzorem doskonałego rycerza. Nowym przedmiotem jego ślubów stało się ocalenie świętych miejsc Palestyny ​​spod panowania muzułmańskiego i obrona pielgrzymów. W zamian Kościół objął go w szczególny sposób opieką i nadał mu wyjątkowe przywileje doczesne i duchowe, takie jak odpuszczenie wszelkich pokut, dyspensa od jurysdykcji sądów świeckich oraz jako środek na pokrycie wydatków podróży do Ziemi Świętej rycerze otrzymywali dziesiątą część dochodów kościoła. Przysięga _ krzyżowca była ograniczona do określonego okresu. W przypadku dalekich wypraw do Azji średni czas wynosił dwa lub trzy lata.

Okres drugi: rozkazy wojskowe
Po zdobyciu Jerozolimy konieczność stałej armii stała się bezwzględna, aby zapobiec utracie Świętego Miasta przez okoliczne wrogie narody. Z tej konieczności powstały zakony rycerskie, które jako czwarty ślub zakonny przyjęły nieustanną wojnę przeciwko niewiernym. W tych zakonach, w których osiągnięto doskonałe połączenie ducha religijnego i wojskowego, rycerskość osiągnęła swoje apogeum. Ten heroiczny duch miał również swoich wybitnych przedstawicieli wśród świeckich krzyżowców, jak Gotfryd z Bouillon, Tankred z Normandii, Ryszard Couer de Lion, a przede wszystkim Ludwik IX z Francji, w którym rycerstwo ukoronowane było świętością. Podobnie jak monastyczny ślub rycerski związał wspólnymi więzami wojowników każdego narodu i stanu, włączając ich w rozległe braterstwo obyczajów, ideałów i celów. Świeckie bractwo miało, podobnie jak regularne, swoją regułę narzucającą swoim członkom wierność ich; panów i ich słowa, fair play na polu bitwy i przestrzeganie maksym honoru i uprzejmość. Co więcej, średniowieczna rycerskość otworzyła nowy rozdział w historii literatury. Przygotowała drogę i dała gotową walutę epickiemu i romantycznemu ruchowi w literaturze, odzwierciedlającemu ideał rycerstwa i celebrującemu jego dokonania i osiągnięcia. Prowansja i Normandia były głównymi ośrodkami tego rodzaju literatury, która była rozpowszechniana w całej Europie przez truwerów i trubadurów.

Trzeci okres: świecka rycerskość
Po wyprawach krzyżowych rycerstwo stopniowo traciło swój religijny wymiar. W tym trzecim okresie honor pozostaje swoistym kultem rycerstwa. Ten duch objawia się w wielu rycerskich wyczynach, które wypełniają kroniki długiej rywalizacji między Anglią a Francją podczas wojny stuletniej. Kroniki Froissart dają żywy obraz tego wieku, w którym krwawe bitwy przeplatają się z turniejami i wspaniałymi widowiskami. Każdy rywalizujący naród ma swoich bohaterów. Jeśli Anglia mogła się poszczycić zwycięstwami Czarnego Księcia, Chandosa i Talbota, Francja mogłaby się poszczycić na wyczynach Du Guesclina, Boucicauta i Dunois. Ale przy całym blasku i blasku ich osiągnięć, głównym rezultatem było bezużyteczne przelewanie krwi, marnowanie pieniędzy i nędza niższych klas. Miłosny charakter nowej literatury przyczynił się niemało do odwrócenia rycerskości od jej pierwotnego ideału. Pod wpływem romansów miłość stała się teraz głównym motorem rycerskości. W konsekwencji powstał nowy typ kawalera, zaprzysiężony na służbę jakiejś szlachetnie urodzonej damie, która mogła być nawet żoną innego mężczyzny. Ten bożek jego serca miał być czczony na odległość. Niestety, pomimo obowiązków nałożonych na rycerskiego kochanka, te ekstrawaganckie fantazje często prowadziły do ​​opłakanych rezultatów.

Czwarty okres: rycerskość dworska
W swoich ostatnich stadiach rycerskość stała się zwykłą służbą dworską. Order Podwiązki, założony w 1348 przez Edwarda III z Anglii, Order Złotego Runa ( Toison d'or ) Filipa Burgundzkiego, pochodzący z 1430, tworzył bractwo nie krzyżowców, ale dworzan, bez innego celu niż przyczynienie się do splendoru suwerena. Ich najpoważniejszym zajęciem były pojedynki i turnieje. Śluby składali nie w kaplicach, ale w salach bankietowych, nie na krzyżu, ale na jakimś emblematycznym ptaku. „Przysięga łabędzia” z 1306 r. została ustanowiona podczas święta dubbingowania syna Edwarda I. Było to przed Bogiem i łabędź, którego stary król poprzysiągł wraz ze swymi rycerzami, że pomści na Szkocji morderstwo swego porucznika. Bardziej znana jest „ślub bażanta”, złożona w 1454 roku na dworze Filipa Burgundzkiego. Motyw był rzeczywiście ważny, nie był niczym innym jak ratowaniem Konstantynopola, który w ubiegłym roku wpadł w ręce Turków. Ale powaga motywu nie umniejszała frywolności tej okazji. Złożono przed Bogiem uroczystą przysięgę i bażanta na wspaniałym bankiecie, którego rozrzutny koszt można było lepiej przeznaczyć na samą wyprawę. Nie mniej niż stu pięćdziesięciu rycerzy, kwiat szlachty, powtórzyło ślubowanie, ale przedsięwzięcie spełzło na niczym. Rycerskość zdegenerowała się do daremnej rozrywki i pustej obietnicy. Literatura, która w przeszłości tak bardzo przyczyniła się do wywyższenia rycerskości, teraz zareagowała na jej ekstrawagancje. Na początku XIV wieku ten punkt zwrotny staje się widoczny w poezji Chaucera. Chociaż sam dokonał wielu tłumaczeń z francuskich romansów, w swoim „Sir Thopas” lekko wyśmiewa ich sposób bycia. Ostateczny cios zadał nieśmiertelne dzieło Cervantesa „Don Kichot”, które wywołało śmiech całej Europy. Piechota, odradzająca się jako skuteczna siła na polu bitwy w XIV wieku, zaczęła kwestionować dominację, jaką tak długo cieszyła się ciężka kawaleria. Rycerskość, która całkowicie opierała się na wyższości jeźdźca w walce, gwałtownie spadła. W Crécy (1346) i Azincourt (1415) rycerstwo francuskie zostało zdziesiątkowane strzałami angielskich łuczników Edwarda III i Henryka V. Austriacka szlachta pod Sempach (1386) i burgundzka rycerstwo pod Moratem (1476) nie były w stanie utrzymać przytłaczający atak szwajcarskiego chłopstwa. Wraz z pojawieniem się prochu strzelniczego i powszechnego użycia broni palnej w bitwach rycerstwo szybko się rozpadło, a ostatecznie całkowicie zniknęło.

Cytat z APA. Moeller, C. (1908). Rycerskość. W Encyklopedii Katolickiej. Nowy Jork: Robert Appleton Company. Pobrano 29 maja 2023 z New Advent: 

http://www.newadvent.org/cathen/03691a.htm

Cytat MLA. Moeller, Karol. "Rycerskość. "Encyklopedia katolicka. Tom. 3. Nowy Jork: Robert Appleton Company, 1908. 29 maja 2023 r. <http://www.newadvent.org/cathen/03691a.htm>.

Aprobata kościelna. Nihil Obstat. 1 listopada 1908. Remy Lafort, STD, cenzor. Imprimatur. + John kardynał Farley, arcybiskup Nowego Jorku.

Udzielenie świadomej zgody, bądź wyrażenie jej braku zgody

 ~jam·est·Sui·Juris ~)}][{(~ ⴼⴽⵙᛦⴾ:

Udzielenie świadomej zgody, bądź wyrażenie jej braku zgody

https://youtu.be/jdIFb6dyCiI

https://www.bitchute.com/video/QHEOZzbIb9MC/

~jam·est·Sui·Juris ~)}][{(~ ⴼⴽⵙᛦⴾ:
Udzielenie świadomej zgody

Zgoda pacjenta to jednostronne, odwołalne oświadczenie woli, dzięki któremu wyłączona zostaje bezprawność interwencji medycznej (w granicach prawnie dopuszczalnych) przy jednoczesnym przejęciu przez pacjenta (lub osoby wyrażającej zgodę w jego imieniu) ryzyka zwykłych następstw związanych z udzielanym świadczeniem. Ciężar dowodu wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji, poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny (art. 31 ust. 1 w zw. z art. 34 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty) spoczywa na lekarzu. Zgoda musi być zgodą świadomą, poza tym musi być złożona w odpowiedniej formie, czasie oraz przez uprawnioną osobę. Zgoda legalizuje w sensie prawnym działania lekarza skierowane na osobę i zdrowie pacjenta.

Warunki udzielenia zgody są następujące:
a.​ osoba udzielająca zgody musi być uprawniona do jej udzielenia,
b.​ wyrażenie zgody, musi być wynikiem swobodnej i świadomej decyzji osoby składającej oświadczenie,
c.​ zgoda powinna być wyrażona w przewidzianej prawem formie,
d. zgoda powinna być udzielona w odpowiednim czasie.
 
Dla skuteczności zgody pacjenta na dokonanie zabiegu medycznego istotne znaczenie ma moment jej udzielenia - zgoda powinna poprzedzać świadczenie zdrowotne.  Zgoda następcza tj. wyrażona już po udzieleniu świadczenia, nie ma mocy prawnej. Dla wykazania legalności swojego działania medycznego lekarz nie może się zatem powoływać na fakt, iż pacjent potem je zaakceptował. Zgoda pacjenta ma charakter odwołalny. Pacjent może ją skutecznie cofnąć zarówno przed przystąpieniem do udzielenia świadczenia zdrowotnego, jak i w trakcie jego udzielania.

Osoby uprawnione do wyrażania zgody:
a. Pacjent. 
b. Przedstawiciel ustawowy
c. Opiekun faktyczny

Samorząd lekarski rekomenduje, aby zgodę od pacjenta odbierał ten lekarz, który będzie wykonywał później dane świadczenie. Informacja udzielana przez lekarza przed zabiegiem powinna zawierać takie dane, które pozwolą pacjentowi podjąć decyzję o wyrażeniu zgody na zabieg z pełną świadomością tego, na co się godzi i czego może się spodziewać. Lekarz powinien poinformować pacjenta o rodzaju i celu zabiegu oraz o wszystkich jego następstwach, które są zwykle skutkiem zabiegu, tj. pożądanych - ze względu na jego cel - skutkach zabiegu, jak i o innych jego skutkach (tzw. skutkach ubocznych). Informacja powinna w szczególności obejmować dające się przewidzieć możliwe następstwa zabiegu, zwłaszcza jeżeli są to następstwa polegające na znacznym i istotnym uszczerbku na zdrowiu, które - jako skutek uboczny - wprawdzie występują rzadko, ale nie można ich wykluczyć, powinna także określać stopień prawdopodobieństwa ich wystąpienia. W tym wypadku nie można jednakże wymagać, by informacja wymieniała wszystkie możliwe objawy następstw zabiegu i zawierała ich opis. Wystarczające jest ogólne określenie rodzaju możliwych następstw zabiegu oraz wskazanie, czy zagrażają życiu pacjenta, ewentualnie jaki mogą mieć wpływ (doniosłość) na prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Źródła zgody pacjenta w obowiązującym prawie:
a.​ Prawo do samostanowienia o sobie samym wynikające z art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b.​ Art. 25 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, dotyczący    pisemnej zgodybadanego na eksperyment medyczny oraz art. 32 ww. ustawy regulujący ogólną zgodę pacjenta na przeprowadzenie badań,
c.​ Rozdział 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta  - prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych,
d.​Penalizacja dokonania zabiegu leczniczego bez wymaganej zgody w art. 192 ustawy Kodeks karny,
e.​ art. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny (Europejskiej Konwencji Bioetycznej).

 
Wyrażona przez pacjenta zgoda musi być zgodą świadomą. Nie można w żadnym razie twierdzić, że niewyrażenie sprzeciwu stanowi zgodę - zwłaszcza, jeśli pacjent nie uzyskał niezbędnej informacji. Zgoda musi dotyczyć konkretnego działania. Nie ma prawnego znaczenia zgoda blankietowa - np. taka, jaka bywa odbierana przy przyjęciu do poradni lub szpitala, w ramach której pacjent składa oświadczenie, że zgadza się na leczenie. Zakres udzielanych pacjentowi informacji musi być uzależniony od rodzaju wykonywanego zabiegu, przy czym zakres ten najdalej sięga w przypadku zabiegów, za którymi nie przemawiają bezwzględne wskazania, a są przeprowadzane głównie dla celów estetycznych. Wymaganie zgody pacjenta na podjęcie zabiegu głównie dla celów estetycznych jest zachowane wtedy, gdy został on uprzednio dostatecznie poinformowany także o szczególnych - czyli wszelkich mniej lub bardziej możliwych do przewidzenia skutkach zabiegu. Podkreślić więc trzeba, że lekarz odpowiada nie tylko za winę w samym procesie leczenia, lecz także za każdą winę nie dotyczącą techniki medycznej, a więc i za niedoinformowanie pacjenta o ryzyku i skutkach zabiegu. Samo zaś uzyskanie formalnej zgody pacjenta bez poinformowania go o ryzyku i skutkach zabiegu powoduje, że jest to zgoda "nieobjaśniona" i jako taka jest wadliwa, wskutek czego lekarz działa bez zgody i naraża się na odpowiedzialność cywilną za szkodę wyrządzoną pacjentowi, nawet gdy postępuje zgodnie z zasadami sztuki lekarskiej. Pacjent musi znać przedmiot zgody, musi wiedzieć o proponowanej metodzie leczenia, ryzyku zabiegu i jego następstwach. Zakres obowiązku informacji nie zależy od tego, co lekarz sądzi, ile pacjent powinien wiedzieć, lecz od tego, co rozsądna osoba będąca w sytuacji pacjenta obiektywnie potrzebuje usłyszeć od lekarza, aby podjąć "poinformowaną" i inteligentną decyzję wobec proponowanego zabiegu.

Brak odebrania świadomej zgody pacjenta skutkuje odpowiedzialnością cywilną (art. 444-446 Kodeksu cywilnego) oraz karną, na podstawie art. 192 Kodeksu karnego, niezależnie od odpowiedzialności zawodowej lekarza. Zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjenta jest czynnością bezprawną nawet wówczas, gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy.

https://youtu.be/jdIFb6dyCiI

https://www.bitchute.com/video/QHEOZzbIb9MC
 
NIL - Udzielenie świadomej zgody
https://nil.org.pl/dla-lekarzy/prawo/dokumentacja-medyczna/4262-udzielenie-swiadomej-zgody

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie/Prawa Człowieka i in. ważkie dok. dot. Człowieka

~jam·est·Sui·Juris ~)}][{(~ ⴼⴽⵙᛦⴾ:

~Rex-Lex:©THIS IS PRIVATE PROPERTY© File:de Registered With UK Copyright Service File:date:Reg.No.284742248© Estate®~DEPARTAMENT:

---

Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

 Oviedo, 4 kwietnia 1997 roku

European Treaty Series (ETS) / Série des traités européens (STE) Nr 164

Preambuła

Państwa członkowskie Rady Europy, inne Państwa i Wspólnota Europejska, sygnatariusze niniejszej konwencji;

uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka, ogłoszoną przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia 1948 roku;

uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 roku;

uwzględniając Europejską Kartę Społeczną z 18 października 1961 roku;

uwzględniając Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 roku;

uwzględniając Konwencję o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych z 28 stycznia 1981 roku;

uwzględniając również Konwencję praw dziecka z 20 listopada 1989 roku;

uznając, że celem Rady Europy jest osiąganie większej jedności jej członków oraz że jedną z metod, dzięki którym można ten cel osiągnąć, jest przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności;

świadome szybkiego postępu w biologii i medycynie;

przekonane o konieczności poszanowania osoby ludzkiej, zarówno jako jednostki, jak i przedstawiciela gatunku ludzkiego oraz uznając znaczenie zapewnienia godności jednostce ludzkiej;

świadome, że niewłaściwe wykorzystanie biologii i medycyny może zagrażać godności ludzkiej;

potwierdzając, że postęp w biologii i medycynie należy wykorzystywać dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń;

podkreślając potrzebę współpracy międzynarodowej, tak aby cała ludzkość mogła skorzystać z osiągnięć biologii i medycyny;

uznając znaczenie promowania dyskusji publicznej na temat problemów wynikających z zastosowania biologii i medycyny, a także możliwych rozwiązań tych problemów;

pragnąc przypomnieć wszystkim członkom społeczeństwa ich prawa i obowiązki;

uwzględniając dorobek Zgromadzenia Parlamentarnego w tej dziedzinie, w tym Zalecenie 1160 (1991) w sprawie opracowania Konwencji bioetycznej;

w zamiarze stworzenia koniecznych środków gwarantujących godność ludzką i podstawowe prawa i wolności człowieka w dziedzinie zastosowań biologii i medycyny,

uzgodniły, co następuje:

ROZDZIAŁ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 1

Cel i przedmiot

Strony niniejszej konwencji chronią godność i tożsamość osoby ludzkiej i gwarantują każdej osobie, bez dyskryminacji, poszanowanie dla jej integralności oraz innych podstawowych praw i wolności wobec zastosowań biologii i medycyny.

Państwa Strony podejmą w prawie wewnętrznym konieczne środki w celu zapewnienia skuteczności przepisów niniejszej konwencji.

Artykuł 2

Prymat istoty ludzkiej

Interes i dobro osoby ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa lub nauki.

Artykuł 3

Zasada sprawiedliwego dostępu do opieki zdrowotnej

Uwzględniając potrzeby zdrowotne oraz dostępne środki, Strony podejmą w ramach swoich właściwości, stosowne działania w celu zapewnienia sprawiedliwego dostępu do opieki zdrowotnej o właściwej jakości.

Artykuł 4

Standardy zawodowe

Jakakolwiek interwencja w dziedzinie zdrowia, w tym badania naukowe, musi być przeprowadzona przy poszanowaniu norm i obowiązków wynikających z zasad postępowania zawodowego, jak również reguł postępowania, które mają zastosowanie w konkretnym przypadku.

ROZDZIAŁ II

ZGODA

Artykuł 5

Postanowienia ogólne

Nie można przeprowadzić interwencji medycznej bez swobodnej i świadomej zgody osoby zainteresowanej.

Przed dokonaniem interwencji osoba zainteresowana otrzyma odpowiednie informacje o celu i naturze interwencji,jak również jej konsekwencjach i ryzyku.

Osoba zainteresowana może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę.

Artykuł 6

Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody

1. Z zastrzeżeniem art. 17 i 20, interwencja medyczna może być dokonana wobec osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody tylko wtedy, gdy jest to dla niej bezpośrednio korzystne.

2. W stosunku do małoletniego, nie mającego, zgodnie z obowiązującym prawem, zdolności do wyrażenia zgody na interwencję medyczną, interwencja taka może być przeprowadzona za zgodą jego przedstawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy przepisów prawa.

Stanowisko małoletniego jest uwzględnione jako czynnik, którego znaczenie wzrasta w zależności od wieku i stopnia dojrzałości.

3. Jeżeli, zgodnie z obowiązującym prawem, osoba dorosła nie ma zdolności do wyrażenia zgody na interwencję medyczną z powodu zaburzeń czynności psychicznych, choroby albo innych podobnych powodów, interwencja medyczna może być przeprowadzona za zgodą jej przedstawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy przepisów prawa.

Osoba poddana interwencji medycznej powinna, jeśli jest to możliwe, uczestniczyć w podejmowaniu decyzji.

4. Przedstawiciel ustawowy, odpowiednie władze albo inna osoba lub instytucja, wymienione w ust. 2 i 3, powinny w tych samych okolicznościach co osoba zainteresowana otrzymać informacje, o których mowa w art. 5.

5. Zgoda, o której mowa w ust. 2 i 3, może być w każdym czasie wycofana dla dobra osoby zainteresowanej.

Artykuł 7

Ochrona osób z zaburzeniami psychicznymi

Osoba cierpiąca na poważne zaburzenia psychiczne może, bez wyrażenia zgody, zostać poddana interwencji medycznej mającej na celu leczenie tych zaburzeń, jeżeli brak interwencji stwarza ryzyko znacznego uszczerbku dla jej zdrowia, pod warunkiem zachowania gwarancji określonych przez prawo, obejmujących nadzór, kontrolę i środki odwoławcze.

Artykuł 8

Nagłe przypadki

Jeżeli, ze względu na nagłą sytuację, nie można uzyskać wymaganej zgody, interwencję medyczną można przeprowadzić bezzwłocznie, jeśli jest niezbędna z punktu widzenia korzyści zdrowotnych danej osoby.

Artykuł 9

Życzenia wcześniej wyrażone

Należy brać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia pacjenta co do interwencji medycznej, jeżeli w chwili jej przeprowadzania nie jest on w stanie wyrazić swojej woli.

ROZDZIAŁ III

PRYWATNOŚĆ I PRAWO DO INFORMACJI

Artykuł 10

Prywatność i prawo do informacji

1. Każdy ma prawo do poszanowania jego życia prywatnego w odniesieniu do informacji dotyczących jego zdrowia.

2. Każdy ma prawo zapoznania się z wszelkimi informacjami zebranymi o jego zdrowiu. Należy jednak respektować życzenia osób, które nie chcą zapoznać się z tymi informacjami.

3. W wyjątkowych przypadkach prawo wewnętrzne może wprowadzić, w interesie osoby zainteresowanej, ograniczenia w wykonywaniu praw określonych w ust. 2.

ROZDZIAŁ IV

GENOM LUDZKI

Artykuł 11

Zakaz dyskryminacji

Każda forma dyskryminacji skierowana przeciwko danej osobie ze względu na dziedzictwo genetyczne jest zakazana.

Artykuł 12

Genetyczne testy prognozujące

Testy prognozujące choroby genetyczne albo testy, które mogą służyć do identyfikacji nosiciela genu odpowiedzialnego za chorobę, oraz testy, które mogą wykryć genetyczne predyspozycje lub podatność na zachorowanie, mogą być przeprowadzone wyłącznie dla celów zdrowotnych albo dla badań naukowych związanych z celami zdrowotnymi, oraz podlegają odpowiedniemu poradnictwu genetycznemu.

Artykuł 13

Interwencja wobec genomu ludzkiego

Interwencja mająca na celu dokonanie zmian w genomie ludzkim może być przeprowadzona wyłącznie w celach profilaktycznych, terapeutycznych lub diagnostycznych tylko wtedy, gdy jej celem nie jest wywołanie dziedzicznych zmian genetycznych u potomstwa.

Artykuł 14

Zakaz dokonywania wyboru płci

Wykorzystywanie technik medycznych wspomaganej prokreacji jest zakazane, jeśli celem tych technik jest wybór płci przyszłego dziecka, z wyjątkiem sytuacji, gdy wybór taki pozwala uniknąć poważnej choroby dziedzicznej zależnej od płci dziecka.

ROZDZIAŁ V

BADANIA NAUKOWE

Artykuł 15

Postanowienia ogólne

Badania naukowe w dziedzinie biologii i medycyny prowadzone są w sposób swobodny, z zastrzeżeniem postanowień niniejszej konwencji i innych przepisów zapewniających ochronę osoby ludzkiej.

Artykuł 16

Ochrona osób poddawanych badaniom

Przeprowadzanie badań naukowych na ludziach jest dopuszczalne, jeśli zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

i. brak metody o porównywalnej skuteczności, alternatywnej do badań na ludziach;

ii. ryzyko podejmowane przez osobę poddaną badaniom jest proporcjonalne do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań;

iii. projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję w wyniku niezależnej oceny jego wartości naukowej, w tym wagi celu badań, i po przeprowadzeniu wszechstronnej oceny co do jego dopuszczalności pod względem etycznym;

iv. osoba poddawana badaniom jest informowana o swoich prawach oraz o ochronie gwarantowanej jej w przepisach prawa;

v. wymagana zgoda, o której mowa w art. 5, powinna być wyrażona w sposób wyraźny i dotyczyć konkretnego badania oraz powinna być udokumentowana. W każdej chwili można swobodnie zgodę wycofać.

Artykuł 17

Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody

1. Badania naukowe na osobie nie mającej zdolności do wyrażenia na nie zgody, o której mowa w art. 5, mogą być przeprowadzone tylko przy spełnieniu wszystkich następujących warunków:

i. spełnienie warunków wynikających z art. 16 pkt. i-iv;

ii. oczekiwane wyniki badań są w stanie zapewnić rzeczywistą i bezpośrednią korzyść dla jej zdrowia;

iii. badania o porównywalnej skuteczności nie mogą być przeprowadzone na osobach mających zdolność do wyrażenia zgody;

iv. wymagana zgoda, o której mowa w art. 6, została wyrażona na piśmie i dotyczy konkretnego badania;

v. osoba poddana badaniom nie sprzeciwia się.

2. Wyjątkowo i z zachowaniem środków ochronnych przewidzianych przez prawo, w sytuacji, gdy oczekiwane wyniki badań nie zapewniają bezpośredniej korzyści dla zdrowia osoby im poddawanej, badania takie mogą być przeprowadzone, jeśli spełnione zostaną warunki wymienione w pkt i, iii, iv, oraz v poprzedzającego ust. 1 i dodatkowo następujące warunki:

i. badanie ma na celu przyczynienie się, poprzez osiągnięcie znacznego postępu wiedzy naukowej o stanie osoby, jej chorobie lub zaburzeniach, do osiągnięcia wyników zapewniających korzyść zdrowotną osobie im poddanej albo innym osobom tej samej kategorii wiekowej albo dotkniętym tą samą chorobą lub zaburzeniami albo o tym samym stanie zdrowia;

ii. badania stwarzają minimalne ryzyko i minimalne obciążenie dla osoby im poddawanej.

Artykuł 18

Badania na embrionach in vitro

1. Jeżeli prawo zezwala na przeprowadzanie badań na embrionach in vitro, powinno ono zapewnić odpowiednią ochronę tym embrionom.

2. Tworzenie embrionów ludzkich dla celów naukowych jest zabronione.

ROZDZIAŁ VI

POBIERANIE NARZĄDÓW I TKANEK OD ŻYJĄCYCH DAWCÓW DLA CELÓW TRANSPLANTACJI

Artykuł 19

Postanowienia ogólne

1. Pobranie narządów albo tkanek od żyjącego dawcy w celu dokonania przeszczepu może być przeprowadzone jedynie dla uzyskania terapeutycznej korzyści biorcy i tylko wtedy, gdy nieosiągalny jest odpowiedni narząd lub tkanka od osoby zmarłej, a nie istnieje alternatywna metoda terapeutyczna o porównywalnej skuteczności.

2. Wymagana zgoda, o której mowa w art. 5, powinna dotyczyć konkretnego pobrania, być wyrażona w sposób wyraźny, na piśmie lub przed właściwymi instytucjami.

Artykuł 20

Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody na pobranie narządów

1. Nie można dokonać pobrania narządów lub tkanek od osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody, o której mowa w art. 5.

2. Wyjątkowo i zgodnie z ochroną zapewnioną przez przepisy prawa, pobranie regenerujących się tkanek od osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody, może być dokonane, gdy zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

i. odpowiedni dawca mający zdolność do wyrażenia zgody nie jest osiągalny;

ii. biorcą jest brat lub siostra dawcy;

iii. przeszczep jest niezbędny dla ratowania życia biorcy;

iv. zgoda, o której mowa w art. 6 ust. 2 i 3, została wyrażona w sposób wyraźny i na piśmie, zgodnie z prawem i za zgodą właściwej instytucji oraz dotyczy konkretnego pobrania;

v. potencjalny dawca nie zgłasza sprzeciwu.

ROZDZIAŁ VII

ZAKAZ OSIĄGANIA ZYSKU I WYKORZYSTYWANIE CZĘŚCI CIAŁA LUDZKIEGO

Artykuł 21

Zakaz osiągania zysku

Ciało ludzkie i jego części nie mogą, same w sobie, stanowić źródła zysku.

Artykuł 22

Wykorzystanie pobranych części ciała ludzkiego

Jeżeli w czasie interwencji medycznej pobrano część ciała ludzkiego, może być ona przechowywana i wykorzystana w celu innym niż ten, dla którego została pobrana, tylko wtedy, gdy właściwie poinformowano o tym odpowiednie osoby i uzyskano ich zgodę.

ROZDZIAŁ VIII

NARUSZENIE POSTANOWIEŃ KONWENCJI

Artykuł 23

Naruszenie praw lub zasad

Strony zapewniają właściwą ochronę sądową w celu zapobieżenia bezprawnemu naruszaniu praw i zasad określanych w niniejszej konwencji albo spowodowania jego niezwłocznego zaniechania.

Artykuł 24

Odszkodowanie

Osoba, która poniosła nieuzasadnioną szkodę na skutek interwencji, ma prawo do stosownego odszkodowania, na warunkach i w sposób określony przez prawo.

Artykuł 25

Sankcje

Strony zapewnią stosowanie odpowiednich sankcji w przypadku naruszenia postanowień niniejszej konwencji.

ROZDZIAŁ IX

STOSUNEK KONWENCJI DO INNYCH PRZEPISÓW

Artykuł 26

Ograniczenie w wykonywaniu praw

1. Wykonywanie praw i gwarancji zawartych w niniejszej konwencji nie może podlegać innym ograniczeniom, niż te określone przez prawo, które są konieczne w demokratycznym społeczeństwie do ochrony bezpieczeństwa publicznego, zapobiegania przestępczości, ochrony zdrowia publicznego albo ochrony praw i wolności innych osób.

2. Ograniczenia przewidziane w ust. poprzedzającym są niedopuszczalne w odniesieniu do art. 11, 13, 14, 16, 17, 19, 20 i 21.

Artykuł 27

Szersza ochrona

Żadnego z przepisów niniejszej konwencji nie można interpretować jako ograniczającego albo w inny sposób naruszającego uprawnienia Strony do przyznania dalej idącej ochrony, w dziedzinie zastosowań biologii i medycyny, niż ochrona określona w niniejszej konwencji.

ROZDZIAŁ X

DEBATA PUBLICZNA

Artykuł 28

Debata publiczna

Strony uznają, że podstawowe problemy związane z rozwojem biologii i medycyny mogą być przedmiotem debaty publicznej, uwzględniającej zwłaszcza istotne implikacje medyczne, społeczne, ekonomiczne, etyczne i prawne tych problemów, oraz uznają, że możliwe zastosowania osiągnięć biologii i medycyny podlegają odpowiednim konsultacjom.

ROZDZIAŁ XI

INTERPRETACJA I STOSOWANIE KONWENCJI

Artykuł 29

Interpretacja Konwencji

Europejski Trybunał Praw Człowieka może wydawać, bez bezpośredniego odniesienia do jakiegokolwiek postępowania toczącego się w sądzie, opinie doradcze na zapytania prawne dotyczące interpretacji tej Konwencji, na wniosek:

— Rządu Strony po zawiadomieniu innych Stron;

— Komitetu ustanowionego na podstawie art. 32, w składzie ograniczonym do Przedstawicieli Stron Konwencji, decyzją przyjętą większością dwóch trzecich oddanych głosów.

Artykuł 30

Sprawozdania ze stosowania Konwencji

Strony, na wniosek Sekretarza Generalnego Rady Europy, składają wyjaśnienia dotyczące sposobu, w jaki ich prawo wewnętrzne zapewnia skuteczne wdrożenie każdego z postanowień niniejszej konwencji.

ROZDZIAŁ XII

PROTOKOŁY

Artykuł 31

Protokoły

Strony mogą uzgodnić protokoły, o których mowa w art. 32, w celu rozwinięcia w poszczególnych dziedzinach zasad zawartych w niniejszej konwencji.

Protokoły są otwarte do podpisu dla Sygnatariuszy niniejszej konwencji. Będą one podlegać ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu. Sygnatariusz nie może ratyfikować, przyjąć lub zatwierdzić protokołów przed ratyfikowaniem Konwencji.

ROZDZIAŁ XIII

ZMIANY PRZEPISÓW KONWENCJI

Artykuł 32

Zmiany przepisów Konwencji

1. Zadania przydzielone „Komitetowi" w niniejszym artykule i w art. 29 są wykonywane przez Komitet Zarządzający do spraw Bioetyki (CDBI) albo przez inny komitet wyznaczony do tych zadań przez Komitet Ministrów.

2. Bez naruszania postanowień art. 29, każde Państwo członkowskie Rady Europy, a także Państwo Strona Konwencji nie będące Członkiem Rady Europy, może być reprezentowane i mieć jeden głos w Komitecie w zakresie zadań nałożonych przez Konwencję.

3. Państwo nie będące Stroną Konwencji, wobec którego ma zastosowanie art. 33, lub które zostało zaproszone do przystąpienia do Konwencji zgodnie z postanowieniami art. 34, może być reprezentowane w Komitecie przez obserwatora. Wspólnota Europejska, jeśli nie jest Stroną Konwencji, może być reprezentowana w Komitecie przez obserwatora.

4. Aby uwzględnić osiągnięcia nauki, Komitet powinien zbadać Konwencję nie później niż pięć lat po jej wejściu w życie, a następnie w określonych przez siebie odstępach czasu.

5. O propozycjach zmiany przepisów niniejszej konwencji, propozycjach protokołu lub jego zmiany, złożonych przez Stronę, Komitet lub Komitet Ministrów, zawiadamia się Sekretarza Generalnego Rady Europy, który przekazuje je Państwom członkowskim Rady Europy, Wspólnocie Europejskiej, Sygnatariuszom, Stronom, Państwom zaproszonym do podpisania niniejszej konwencji zgodnie z art. 33, oraz Państwom zaproszonym do przystąpienia do niniejszej konwencji zgodnie z art. 34.

6. Komitet obraduje nad propozycją nie wcześniej niż po upływie dwóch miesięcy od przekazania propozycji przez Sekretarza Generalnego Rady Europy, zgodnie z ust. 5. Przedstawia do zatwierdzenia Komitetowi Ministrów tekst przyjęty większością dwóch trzecich oddanych głosów. Po jego zatwierdzeniu tekst przekazuje się Stronom w celu ratyfikacji, przyjęcia lub zatwierdzenia.

7. Zmiana wchodzi w życie w stosunku do Stron, które ją przyjęły, pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia, w którym pięć Stron, w tym co najmniej czterech Członków Rady Europy powiadomiło Sekretarza Generalnego o jej przyjęciu.

W stosunku do Strony, która przyjmuje zmianę w terminie późniejszym, wchodzi ona w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia, w którym Strona ta powiadomiła Sekretarza Generalnego o jej przyjęciu.

ROZDZIAŁ XIV

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 33

Podpisanie, ratyfikacja i wejście w życie

1. Niniejsza konwencja jest otwarta do podpisu dla państw członkowskich Rady Europy, Państw niebędących członkami Rady Europy, które uczestniczyły w opracowaniu Konwencji oraz dla Wspólnoty Europejskiej.

2. Konwencja podlega ratyfikacji, przyjęciu lub zatwierdzeniu. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjęcia lub zatwierdzenia, składa się Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

3. Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia, w którym pięć państw, w tym co najmniej cztery Państwa członkowskie Rady Europy, wyraziło zgodę na związanie się Konwencją, zgodnie z ust. 2 niniejszego artykułu.

4. W stosunku do Sygnatariusza, który wyrazi zgodę na związanie się Konwencją w terminie późniejszym, Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia.

Artykuł 34

Państwa niebędące członkami Rady Europy

1. Po wejściu w życie Konwencji, Komitet Ministrów Rady Europy, po konsultacji ze Stronami, może zaprosić Państwo niebędące członkiem Rady Europy, do przystąpienia do niniejszej konwencji, podejmując decyzję większością głosów, określoną w art. 20 d) Statutu Rady Europy, przy jednomyślnej zgodzie przedstawicieli umawiających się Stron, uprawnionych do zasiadania w Komitecie Ministrów.

2. W stosunku do państwa przystępującego Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu przystąpienia Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

Artykuł 35

Terytoria

1. Sygnatariusz, w czasie podpisywania albo składania dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia lub zatwierdzenia, może określić terytorium lub terytoria, do których stosuje się niniejszą konwencję. Inne Państwo może złożyć takie samo oświadczenie w czasie składania dokumentu przystąpienia.

2. Strona, w dowolnym terminie późniejszym, poprzez oświadczenie, skierowane do Sekretarza Generalnego Rady Europy, może rozszerzyć stosowanie Konwencji na inne terytorium, wskazane w takim oświadczeniu, za którego stosunki międzynarodowe odpowiada i w imieniu którego jest upoważniona do podejmowania zobowiązań. W stosunku do takiego terytorium Konwencja wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia oświadczenia Sekretarzowi Generalnemu.

3. Oświadczenie złożone w trybie ustępów poprzedzających może być wycofane, w stosunku do jakiegokolwiek terytorium określonego w oświadczeniu, poprzez notyfikację skierowaną do Sekretarza Generalnego. Wycofanie wywołuje skutek pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia notyfikacji Sekretarzowi Generalnemu.

Artykuł 36

Zastrzeżenia

1. Każde Państwo i Wspólnota Europejska, w czasie podpisywania albo składania dokumentu ratyfikacyjnego mogą zgłosić zastrzeżenie do któregokolwiek artykułu Konwencji, w takim stopniu, w jakim ich prawo wewnętrzne nie jest zgodne z tym artykułem. Zgłaszanie zastrzeżeń o charakterze ogólnym nie jest dopuszczalne.

2. Zastrzeżenie składane w trybie niniejszego artykułu powinno zawierać krótkie przedstawienie odpowiednich przepisów prawa wewnętrznego.

3. Strona, która rozciąga stosowanie niniejszej konwencji na terytorium określone w oświadczeniu, o którym mowa w art. 35 ust. 2, może zgłosić w stosunku do tego terytorium zastrzeżenie, zgodnie z przepisami ustępów poprzedzających.

4. Strona, która zgłosiła zastrzeżenie, o którym mowa w niniejszym artykule, może je wycofać poprzez oświadczenie skierowane do Sekretarza Generalnego Rady Europy. Wycofanie takie wywołuje skutek pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie jednego miesiąca od dnia jego otrzymania przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 37

Wypowiedzenie

1. Strona może w każdym czasie wypowiedzieć niniejszą konwencję, poprzez notyfikację skierowaną do Sekretarza Generalnego Rady Europy.

2. Wypowiedzenie wywołuje skutek pierwszego dnia następującego po upływie trzech miesięcy od dnia otrzymania notyfikacji przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 38

Zawiadomienia

Sekretarz Generalny Rady Europy zawiadamia Państwa członkowskie Rady Europy, Wspólnotę Europejską, Sygnatariuszy, Strony i inne państwa zaproszone do przystąpienia do niniejszej konwencji o:

a) jej podpisaniu;

b) złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia;

c) dacie wejścia w życie Konwencji, zgodnie z art. 33 lub 34;

d) zmianach lub protokołach przyjętych zgodnie z art. 32 oraz o dacie ich wejścia w życie;

e) oświadczeniach złożonych zgodnie z art. 35;

f) zastrzeżeniach i wycofaniu zastrzeżeń zgodnie z art. 36;

g) innych czynnościach, notyfikacjach i zawiadomieniach związanych z niniejszą konwencją.

Na dowód powyższego niżej podpisani, będąc do tego należycie upoważnieni, podpisali niniejszą konwencję.

Sporządzono w Oviedo (Asturia) dnia 4 kwietnia 1997 roku w językach angielskim i francuskim, przy czym obie wersje są jednakowo autentyczne, w jednym egzemplarzu, który zostanie złożony w archiwach Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy przekaże uwierzytelnione odpisy każdemu Państwu członkowskiemu Rady Europy, Wspólnocie Europejskiej, państwom nie będącym członkami Rady Europy, które uczestniczyły w opracowaniu niniejszej konwencji, oraz państwom zaproszonym do przystąpienia do niej.

 

1  Tłumaczenie ma charakter nieoficjalny.

Protokoły dodatkowe:

Additional Protocol to the Convention for the Protection of Human Rights and Dignity of the Human Being with regard to the Application of Biology and Medicine, on the Prohibition of Cloning Human Beings (ETS No. 168).

Additional Protocol to the Convention on Human Rights and Biomedicine concerning Transplantation of Organs and Tissues of Human Origin (ETS No. 186).

Additional Protocol to the Convention on Human Rights and Biomedicine, concerning Biomedical Research (CETS No. 195).

Additional Protocol to the Convention on Human Rights and Biomedicine concerning Genetic Testing for Health Purposes (CETS No. 203).

PROTOKÓŁ DODATKOWY

DO KONWENCJI O PRAWACH CZŁOWIEKA I BIOMEDYCYNIE DOTYCZĄCY TRANSPLANTACJI NARZĄDÓW I TKANEK POCHODZENIA LUDZKIEGO

Preambuła

Państwa Członkowskie Rady Europy, inne Państwa i Wspólnota Europejska, sygnatariusze niniejszego Protokołu dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny (zwanej dalej „Konwencją o Prawach Człowieka i Biomedycynie");

Uznając, że celem Rady Europy jest osiągnięcie większej jedności jej członków oraz że jedną z metod, dzięki którym można ten cel osiągnąć, jest przestrzeganie i rozwój praw człowieka i wolności podstawowych;

Uznając, że celem Konwencji o Prawach Człowieka i Biomedycynie, określonym w jej artykule 1, jest ochrona godności i tożsamości istoty ludzkiej, oraz zagwarantowanie każdej osobie, bez dyskryminacji, poszanowania jej integralności oraz innych praw i wolności podstawowych wobec zastosowań biologii i medycyny;

Uznając, że postęp nauk medycznych, w szczególności w dziedzinie transplantologii narządów i tkanek, przyczynia się do ratowania życia ludzkiego bądź do znacznej poprawy jego jakości;

Uznając, że transplantacja narządów i tkanek stanowi uznaną część usług medycznych oferowanych społeczeństwu;

Uznając, że wobec niewystarczającej ilości narządów i tkanek, należy przedsiębrać działania mające na celu zwiększenie zakresu ich dawstwa, w szczególności w drodze informowania społeczeństwa o wadze transplantacji narządów i tkanek oraz przez promowanie współpracy w Europie w tej dziedzinie;

Mając nadto na względzie problemy etyczne, psychologiczne i społeczno-kulturowe nierozłącznie związane z transplantowaniem narządów i tkanek,

Uznając, że niewłaściwe stosowanie transplantacji narządów albo tkanek może stwarzać zagrożenie dla życia, zdrowia lub godności ludzkiej;

Uwzględniając, że transplantacja narządów i tkanek powinna być przeprowadzana w warunkach zapewniających ochronę praw i wolności dawców, potencjalnych dawców i biorców narządów i tkanek oraz, że odpowiednie organy muszą zapewnić takie warunki;

Uznając, że ułatwiając w Europie transplantację narządów i tkanek w interesie pacjentów, należy chronić prawa i wolności podstawowe jednostek oraz zapobiegać komercjalizacji obrotu częściami ciała ludzkiego związanego z dostarczaniem, wymianą oraz przydzielaniem narządów i tkanek;

Uwzględniając wcześniejsze prace Komitetu Ministrów i Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy w tym zakresie;

Gotowe do podjęcia koniecznych środków do ochrony godności istoty ludzkiej oraz podstawowych praw i wolności każdej osoby w zakresie transplantacji narządów i tkanek,

Postanowiły co następuje.

Rozdział I - Przedmiot i zakres stosowania

Artykuł 1 - Przedmiot

Strony niniejszego Protokołu chronią godność i tożsamość każdej osoby oraz zapewniają, bez dyskryminacji, poszanowanie jej integralności oraz innych praw i wolności podstawowych w dziedzinie transplantacji narządów i tkanek pochodzenia ludzkiego.

Artykuł 2 - Zakres stosowania i definicje

1. Niniejszy Protokół stosuje się do transplantacji narządów i tkanek pochodzenia ludzkiego przeprowadzanej dla celów leczniczych.

2. Postanowienia niniejszego Protokołu stosowane w odniesieniu do tkanek stosuje się również do komórek, w tym do krwiotwórczych komórek macierzystych.

3. Protokołu nie stosuje się do:

a. narządów i tkanek reprodukcyjnych,

b. narządów i tkanek embrionalnych albo płodowych,

c. krwi i pochodnych krwi.

4. W rozumieniu niniejszego Protokołu:

- termin „transplantacja" obejmuje cały proces pobrania narządu lub tkanki od jednej osoby i przeszczepienie tego narządu lub tej tkanki innej osobie, łącznie z postępowaniem przygotowującym, zabezpieczającym oraz przechowywaniem;

- z zastrzeżeniem postanowienia artykułu 20 termin „pobranie" odnosi się do pobrania dla celów przeszczepienia.

Rozdział II - Postanowienia ogólne

Artykuł 3 - System transplantacyjny

Strony gwarantują istnienie systemu zapewniającego pacjentom sprawiedliwy dostęp do usług transplantacyjnych.

Z zastrzeżeniem postanowień Rozdziału III narządy oraz, o ile ma to zastosowanie, tkanki przydzielane są wyłącznie pacjentom wpisanym na urzędową listę osób oczekujących, zgodnie z przejrzystymi, obiektywnymi i należycie uzasadnionymi kryteriami medycznymi. W ramach tego systemu powołuje się osoby albo organy podejmujące decyzje o danym przydziale.

W przypadku porozumień międzynarodowych w przedmiocie wymiany narządów, przyjęte procedury muszą również zapewniać ich uzasadnioną i skuteczną dystrybucję między umawiającymi się państwami, uwzględniającą zasadę solidarności obowiązującą na terytorium każdego z państw.

System transplantacyjny zapewnia zbieranie i rejestrowanie informacji niezbędnych do ustalenia pochodzenia narządów i tkanek.

Artykuł 4 - Standardy zawodowe

Wszelkie interwencje w zakresie transplantacji narządów lub tkanek są przeprowadzane zgodnie z normami i zobowiązaniami wynikającymi z zasad i reguł postępowania zawodowego, które mają zastosowanie w konkretnym przypadku.

Artykuł 5 - Informacje dla biorcy

Biorcy oraz - jeżeli zajdzie taka potrzeba - osobie lub organowi wydającemu zezwolenie na przeszczep, udziela się uprzednio odpowiedniej informacji o celu i naturze tego przeszczepu, o jego konsekwencjach i ryzyku, jak również o alternatywach takiej interwencji.

Artykuł 6 - Zdrowie i bezpieczeństwo

Wszyscy specjaliści zaangażowani w przeszczepianie narządów albo tkanek podejmują wszelkie rozsądne środki w celu zminimalizowania ryzyka przeniesienia na biorcę jakiejkolwiek choroby i uniknięcia jakiegokolwiek działania, które mogłoby odebrać narządowi lub tkance zdatność do przeszczepienia.

Artykuł 7 - Medyczna opieka następcza

Po dokonaniu transplantacji biorcom i żyjącym dawcom oferuje się odpowiednią następczą opiekę medyczną.

Artykuł 8 - Informacje dla personelu medycznego oraz społeczeństwa

Strony dostarczają personelowi medycznemu oraz ogółowi społeczeństwa informacje o zapotrzebowaniu na narządy i tkanki. Informują również o warunkach pobierania i przeszczepiania narządów i tkanek, w tym o zasadach dotyczących zgody lub zezwolenia, w szczególności w odniesieniu do pobierania narządów i tkanek od osób zmarłych.

Rozdział III - Pobieranie narządów i tkanek od osób żyjących

Artykuł 9 - Zasada ogólna

Pobranie narządów lub tkanek od żyjącego dawcy może być przeprowadzone wyłącznie dla uzyskania terapeutycznej korzyści biorcy i pod warunkiem, że nieosiągalny jest odpowiedni narząd lub tkanka od osoby zmarłej, i że nie istnieje alternatywna metoda lecznicza o porównywalnej skuteczności.

Artykuł 10 - Potencjalni dawcy narządów

Pobranie narządów od żyjącego dawcy może być przeprowadzone dla dobra biorcy będącego w stosunku do dawcy, w świetle przepisów prawa, osobą bliską, albo - w braku takiego stosunku - wyłącznie na warunkach określonych przez prawo i po wydaniu zezwolenia przez właściwy niezależny organ.

Artykuł 11 - Ocena ryzyka dla dawcy

Przed pobraniem narządów lub tkanek przeprowadza się odpowiednie badania i interwencje medyczne w celu dokonania oceny oraz zmniejszenia ryzyka dla zdrowia fizycznego lub psychicznego dawcy.

Pobranie nie może zostać przeprowadzone, jeżeli istnieje poważne ryzyko dla życia lub zdrowia dawcy.

Artykuł 12 - Informacje dla dawcy

Dawcy oraz - jeżeli zajdzie taka potrzeba - osobie lub organowi, którego zezwolenie jest wymagane zgodnie z artykułem 14 ustęp 2 niniejszego Protokołu, udziela się uprzednio odpowiedniej informacji o celu i charakterze zabiegu pobrania, jak również o jego konsekwencjach i ryzyku.

Informuje się również dawców o przysługujących im prawach i gwarancjach ochrony. W szczególności, informuje się ich o prawie do uzyskania niezależnej porady na temat ryzyka związanego z pobraniem, udzielonej przez pracownika ochrony zdrowia posiadającego odpowiednie doświadczenie i nie biorącego udziału ani w postępowaniu obejmującym pobranie tego narządu albo tych tkanek, ani w późniejszych etapach procesu przeszczepienia.

Artykuł 13 - Zgoda żyjącego dawcy

Z zastrzeżeniem postanowień artykułów 14 i 15 niniejszego Protokołu, pobranie narządu lub tkanek od żyjącego dawcy może zostać przeprowadzone wyłącznie po uprzednim wyrażeniu przez osobę, której zabieg ma dotyczyć swobodnej, świadomej i odnoszącej się do konkretnego pobrania zgody w formie pisemnej albo wyrażonej osobiście przed odpowiednim organem.

Osoba, której pobranie dotyczy może swobodnie wycofać swoją zgodę w każdym czasie.

Artykuł 14 - Ochrona osób niezdolnych do wyrażenia zgody na pobranie narządu lub tkanki

1. Nie można dokonać pobrania narządu lub tkanki od osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody zgodnie z artykułem 13 niniejszego Protokołu.

2. Wyjątkowo i przy spełnieniu warunków ochronnych określonych przez prawo, można dokonać pobrania regenerujących się tkanek od osoby, która nie ma zdolności do wyrażenia zgody, gdy zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

i. brak jest dawcy o zgodności tkankowej mającego zdolność do wyrażenia zgody;

ii. biorcą jest brat lub siostra dawcy;

iii. dawstwo stwarza potencjalną możliwość uratowania życia biorcy;

iv. zezwolenie przedstawiciela ustawowego, odpowiedniego organu albo osoby lub instytucji określonej przez prawo, zostało wydane na piśmie w odniesieniu do konkretnego pobrania i zatwierdzone przez właściwy organ;

v. potencjalny dawca nie zgłasza sprzeciwu.

Artykuł 15 - Pobieranie komórek od żyjącego dawcy

Przepisy prawa mogą stanowić, że postanowień artykułu 14 ustęp 2 punkty ii oraz iii nie stosuje się w odniesieniu do komórek, o ile zostało stwierdzone, że ich pobranie stwarza minimalne ryzyko i minimalną uciążliwość dla danego dawcy.

Rozdział IV - Pobieranie narządów i tkanek od osób zmarłych

Artykuł 16 - Stwierdzenie zgonu

Narządów lub tkanek nie pobiera się z ciała osoby zmarłej zanim nie stwierdzi się jej zgonu zgodnie z przepisami prawa.

Lekarzami stwierdzającymi zgon nie mogą być osoby biorące bezpośrednio udział w pobraniu od tej osoby narządów lub tkanek, ani uczestniczące w późniejszych etapach procesu przeszczepienia, ani też odpowiedzialne za leczenie potencjalnych biorców narządów lub tkanek.

Artykuł 17 - Zgoda i zezwolenia

Narządów lub tkanek nie pobiera się z ciała osoby zmarłej dopóki nie zostaną uzyskane wymagane przepisami prawa zgoda lub zezwolenie.

Pobrania nie dokonuje się, jeżeli osoba zmarła wyraziła za życia sprzeciw.

Artykuł 18 - Poszanowanie dla ludzkiego ciała

W czasie pobierania, ciało ludzkie traktuje się z szacunkiem i podejmuje się wszelkie rozsądne środki w celu przywrócenia zwłokom pierwotnego wyglądu.

Artykuł 19 - Promowanie dawstwa

Strony podejmą wszelkie odpowiednie środki na rzecz promowania dawstwa narządów i tkanek.

Rozdział V - Przeszczepianie narządu albo tkanek pobranych dla celów innych niż dawstwo na potrzeby przeszczepienia

Artykuł 20 - Przeszczepianie narządu albo tkanek pobranych dla celów innych niż dawstwo na potrzeby przeszczepienia

1. Narząd lub tkanki, pobierane dla celów innych niż dawstwo, mogą zostać przeszczepione wyłącznie po uprzednim wyjaśnieniu osobie, od której zostały pobrane, skutków i ewentualnego ryzyka oraz po wyrażeniu przez nią świadomej zgody, a w przypadku osoby niezdolnej do wyrażenia zgody - po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia.

2. Wszystkie postanowienia niniejszego Protokołu stosuje się do sytuacji, o których mowa w ustępie 1, z wyjątkiem tych zawartych w Rozdziałach III i IV.

Rozdział VI - Zakaz osiągania zysku

Artykuł 21 - Zakaz osiągania zysku

1. Ciało ludzkie i jego części nie mogą, jako takie, stanowić źródła zysku ani innej porównywalnej korzyści.

Powyższe postanowienie nie stanowi przeszkody do uzyskania świadczenia, nie będącego korzyścią majątkową ani inną porównywalną korzyścią, w szczególności w postaci:

- zwrotu żyjącym dawcom utraconych dochodów oraz wszelkich innych uzasadnionych wydatków spowodowanych pobraniem lub związanymi z nim badaniami lekarskimi;

- pokrycia uzasadnionych opłat za świadczenia medyczne lub związane z nimi usługi techniczne świadczone w związku z transplantacją;

- naprawienia nieprzewidzianej szkody wynikłej w następstwie pobrania narządów lub tkanek od osób żyjących.

2. Zakazuje się reklamy i ogłaszania zapotrzebowania na narządy bądź tkanki lub oferowania ich, w zamian za majątkową lub inną porównywalną korzyść.

Artykuł 22 - Zakaz handlu narządami i tkankami

Zakazuje się handlu narządami i tkankami.

Rozdział VII - Poufność Artykuł 23 - Poufność

1. Wszelkie dane osobowe dotyczące zarówno osoby, od której zostały pobrane narządy lub tkanki, jak i biorcy, uznaje się za poufne. Dane takie mogą być zbierane, przetwarzane i udostępniane wyłącznie przy poszanowaniu zasad dotyczących tajemnicy zawodowej i ochrony danych osobowych.

2. Postanowienie ustępu 1 nie sprzeciwia się przepisom dopuszczającym, z zastrzeżeniem odpowiednich gwarancji bezpieczeństwa, zbieranie, przetwarzanie i przekazywanie niezbędnych informacji o osobie, od której zostały pobrane narządy lub tkanki albo o ich biorcy (biorcach) w sytuacji, kiedy jest to wymagane dla celów medycznych, w tym dla określenia pochodzenia narządu lub tkanek zgodnie z artykułem 3 niniejszego Protokołu.

Rozdział VIII - Naruszenie postanowień Protokołu

Artykuł 24 - Naruszenie praw lub zasad

Strony zapewnią właściwą ochronę sądową mającą na celu zapobieganie bezprawnym naruszeniom praw i zasad określonych w niniejszym Protokole albo spowodowanie bezzwłocznego zaprzestania takich naruszeń.

Artykuł 25 - Naprawienie nieprzewidzianej szkody

Osoba, która poniosła nieprzewidzianą szkodę w wyniku postępowania transplantacyjnego, jest uprawniona do uzyskania stosownego odszkodowania, na warunkach i w trybie określonym w przepisach prawa.

Artykuł 26 - Sankcje

Strony zapewnią stosowanie odpowiednich sankcji w przypadku naruszenia przepisów niniejszego Protokołu.

Rozdział IX - Współpraca między Stronami

Artykuł 27 - Współpraca między Stronami

Strony podejmują odpowiednie środki w celu zapewnienia skutecznej współpracy między nimi w zakresie transplantacji narządów i tkanek, w tym w drodze wymiany informacji.

Strony podejmują w szczególności odpowiednie środki w celu ułatwienia szybkiego i bezpiecznego transportu narządów i tkanek na ich terytorium lub z ich terytorium.

Rozdział X - Stosunek między niniejszym Protokołem a Konwencją oraz ponowna ocena przepisów Protokołu

Artykuł 28 - Stosunek między Konwencją a niniejszym Protokołem

Strony uznają artykuły 1 do 27 niniejszego Protokołu za artykuły dodatkowe do Konwencji o Prawach Człowieka i Biomedycynie, której wszystkie przepisy stosują się odpowiednio.

Artykuł 29 - Ponowna ocena Protokołu

Aby uwzględnić osiągnięcia nauki, niniejszy Protokół będzie poddany ocenie Komitetu, o którym mowa w artykule 32 Konwencji o Prawach Człowieka i Biomedycynie, nie później niż pięć lat po jego wejściu w życie, a potem w odstępach czasu określonych przez Komitet.

Artykuł 30 - Podpisanie i ratyfikacja

Niniejszy Protokół jest otwarty do podpisu dla Sygnatariuszy Konwencji. Podlega ratyfikacji, przyjęciu albo zatwierdzeniu. Sygnatariusz nie może ratyfikować, przyjąć albo zatwierdzić niniejszego Protokołu jeżeli uprzednio albo jednocześnie nie ratyfikuje Konwencji. Dokumenty ratyfikacyjne, przyjęcia albo zatwierdzenia składa się Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy.

Artykuł 31 - Wejście w życie

1. Niniejszy Protokół wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia, w którym pięć Państw, w tym co najmniej cztery Państwa członkowskie Rady Europy, wyraziło zgodę na związanie się Protokołem, zgodnie z postanowieniami artykułu 29.

2. W stosunku do Sygnatariusza, który wyrazi zgodę na związanie się Protokołem w terminie późniejszym, Protokół wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia albo zatwierdzenia.

Artykuł 32 - Przystąpienie

1. Po wejściu w życie niniejszego Protokołu każde Państwo, które przystąpiło do Konwencji, będzie mogło również przystąpić do niniejszego Protokołu.

2. Przystąpienie następuje w drodze złożenia Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy dokumentu przystąpienia. W stosunku do Państwa przystępującego Protokół wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie trzech miesięcy od dnia jego złożenia.

Artykuł 33 - Wypowiedzenie

1. Strona może w każdym czasie wypowiedzieć niniejszy Protokół, poprzez notyfikację skierowaną do Sekretarza Generalnego Rady Europy.

2. Wypowiedzenie wywołuje skutek pierwszego dnia następującego po upływie trzech miesięcy od dnia otrzymania notyfikacji przez Sekretarza Generalnego.

Artykuł 34 - Zawiadomienia

Sekretarz Generalny Rady Europy zawiadomi Państwa członkowskie Rady Europy, Wspólnotę Europejską, Sygnatariuszy, Strony i inne Państwa zaproszone do przystąpienia do niniejszego Protokołu:

a. o jego każdym podpisaniu;

b. o każdym złożeniu dokumentów ratyfikacyjnych, przyjęcia, zatwierdzenia albo przystąpienia;

c. o każdej dacie wejścia w życie niniejszego Protokołu, zgodnie z jego artykułami 30 i 31;

d. o każdej innej czynności, notyfikacji lub zawiadomieniu związanej z niniejszym Protokołem.

Na dowód powyższego niżej podpisani, będąc do tego należycie upoważnieni, podpisali niniejszy Protokół.

Sporządzono w Strasburgu, dnia 24 stycznia 2002 roku, w języku francuskim i angielskim, przy czym obie wersje są jednakowo autentyczne, w jednym egzemplarzu, który zostanie złożony w archiwum Rady Europy. Sekretarz Generalny Rady Europy przekaże uwierzytelnione odpisy każdemu Państwu członkowskiemu Rady Europy, Wspólnocie Europejskiej, Państwom nie będącym członkami Rady Europy, które uczestniczyły w opracowaniu niniejszego Protokołu oraz Państwom zaproszonym do przystąpienia do niniejszego Protokołu.

---

Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny: Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

 Oviedo, 4 kwietnia 1997 roku

European Treaty Series (ETS) / Série des traités européens (STE) Nr 164

Preambuła

Państwa członkowskie Rady Europy, inne Państwa i Wspólnota Europejska, sygnatariusze niniejszej konwencji;

uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka, ogłoszoną przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 10 grudnia 1948 roku;

uwzględniając Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 roku;

uwzględniając Europejską Kartę Społeczną z 18 października 1961 roku;

uwzględniając Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 16 grudnia 1966 roku;

uwzględniając Konwencję o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych z 28 stycznia 1981 roku;

uwzględniając również Konwencję praw dziecka z 20 listopada 1989 roku;

uznając, że celem Rady Europy jest osiąganie większej jedności jej członków oraz że jedną z metod, dzięki którym można ten cel osiągnąć, jest przestrzeganie i rozwój praw człowieka i podstawowych wolności;

świadome szybkiego postępu w biologii i medycynie;

przekonane o konieczności poszanowania osoby ludzkiej, zarówno jako jednostki, jak i przedstawiciela gatunku ludzkiego oraz uznając znaczenie zapewnienia godności jednostce ludzkiej;

świadome, że niewłaściwe wykorzystanie biologii i medycyny może zagrażać godności ludzkiej;

potwierdzając, że postęp w biologii i medycynie należy wykorzystywać dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń;

podkreślając potrzebę współpracy międzynarodowej, tak aby cała ludzkość mogła skorzystać z osiągnięć biologii i medycyny;

uznając znaczenie promowania dyskusji publicznej na temat problemów wynikających z zastosowania biologii i medycyny, a także możliwych rozwiązań tych problemów;

pragnąc przypomnieć wszystkim członkom społeczeństwa ich prawa i obowiązki;

uwzględniając dorobek Zgromadzenia Parlamentarnego w tej dziedzinie, w tym Zalecenie 1160 (1991) w sprawie opracowania Konwencji bioetycznej;

w zamiarze stworzenia koniecznych środków gwarantujących godność ludzką i podstawowe prawa i wolności człowieka w dziedzinie zastosowań biologii i medycyny,

uzgodniły, co następuje:

ROZDZIAŁ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 1

Cel i przedmiot

Strony niniejszej konwencji chronią godność i tożsamość osoby ludzkiej i gwarantują każdej osobie, bez dyskryminacji, poszanowanie dla jej integralności oraz innych podstawowych praw i wolności wobec zastosowań biologii i medycyny.

Państwa Strony podejmą w prawie wewnętrznym konieczne środki w celu zapewnienia skuteczności przepisów niniejszej konwencji.

Artykuł 2

Prymat istoty ludzkiej

Interes i dobro osoby ludzkiej przeważa nad wyłącznym interesem społeczeństwa lub nauki.

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie (pełna nazwa: „Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny”, w literaturze często używana jest nazwa „Europejska Konwencja Bioetyczna”) – jedna z konwencji Rady Europy, zawarta 4 kwietnia 1997 r. w hiszpańskim mieście Oviedo. Konwencja jest podstawowym dokumentem na kontynencie europejskim regulującym trudne sprawy z pogranicza medycyny, etyki i prawa. Konwencja obowiązuje od 1 grudnia 1999 r., na razie tylko 19 państw europejskich (Polska nie jest jeszcze stroną tej Konwencji, choć już ją podpisała w 1999 r. – potrzebna jest jeszcze ratyfikacja).

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie (Europejska konwencja bioetyczna)

Konwencja CETS nr 164 Otwarcie do podpisu 4 kwietnia 1997r. Miejsce Oviedo Wejście w życie 1 grudnia 1999 Liczba stron 21

Zawiera ona jedynie najważniejsze zasady, bowiem zamiarem jej twórców było, aby stanowiła ona ramy prawne dla tematyki zastosowania biologii i medycyny, a bardziej szczegółowe rozwiązania prawne byłoby zawierane w kolejnych protokołach dodatkowych.

Język autentyczny : angielski i francuski, depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Rady Europy (art. 33).

Konwencja reguluje kwestie:

wyrażania zgody na ingerencję we własne zdrowie ochronę życia prywatnego i prawa do informacji w zakresie ochrony zdrowia genotypu (genomu) ludzkiego badań naukowych z wykorzystaniem ludzi transplantacji.

Podstawowe zasady Konwencji

1. Ochrona godności ludzkiej

Konwencja w artykule 1 potwierdza ochronę godności i tożsamości wszystkich ludzi i gwarantuje każdemu człowiekowi – bez jakiejkolwiek dyskryminacji – poszanowanie jego integralności i praw przy używaniu biologii i medycyny.

2. Zasada prymatu osoby

W biomedycynie, a zwłaszcza w badaniach naukowych z tej dziedziny, może zaistnieć konflikt pomiędzy interesami jednostki (indywidualnego człowieka) a interesami społeczeństwa jako ogółu. Konwencja wyżej stawia interes jednostki, proklamując zasadę prymatu osoby. Nie można więc prowadzić badań naukowych kosztem człowieka.

3. Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowia

Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowia oznacza taki dostęp, jaki jest zgodny z medycznymi potrzebami określonej osoby. Ochrona zdrowia rozumiana jest tu szeroko, jako: zabiegi diagnostyczne, zapobiegawcze, lecznicze i rehabilitacyjne.

Zgoda osoby na interwencję medyczną

Konwencja wymaga, aby każda interwencja medyczna w stan zdrowia osoby była poprzedzona wyrażeniem przez nią zgody. Taka osoba musi zostać wcześniej poinformowana o celu i naturze interwencji, a także o ryzyku, jakie ona może nieść ze sobą. Informacje muszą być przekazane w sposób jasny i zrozumiały, tak aby pacjent świadomie mógł podjąć decyzję o interwencji medycznej. Zgoda osoby na interwencję medyczną może przybrać rozmaite formy, może być wyraźna (ustna albo pisemna), a nawet dorozumiana – z reguły będzie to zależało od charakteru i doniosłości interwencji, która ma być przeprowadzona. Przy wielu czynnościach medycznych o charakterze rutynowym wymaganie wyraźnej zgodny byłoby niepotrzebne. Z samego zachowania pacjenta może wielokrotnie domniemywać, iż zgadza się na interwencję, przykładowo – został poinformowany o celu i zakresie badań medycznych, po czym dobrowolnie udał się do gabinetu, w którym wykonano szereg nieinwazyjnych testów.

Prawo do informacji o stanie zdrowia

Wywodzone jest z szerszego prawa do poszanowania życia prywatnego, w kontekście europejskim wywodzone przede wszystkim z art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka[1]. Każdy ma prawo do poznania wszelkich informacji o stanie swojego zdrowia. Zakłada się także, iż to osoba jest dysponentem informacji o sobie i – co do zasady – bez jej zgody informacje o stanie jej zdrowia nie powinny być przekazywane innym osobom.

Istnieją naturalne ograniczenia tego prawa, np. sąd ma prawo zlecić testy, których wyniki mogą pomóc ustalić sprawcę przestępstwa.

Dopełniającym elementem prawo do informacji o stanie zdrowia jest prawo do niebycia poinformowanym. Każda osoba ma prawo życzyć sobie, aby nie być poinformowanym – i takie życzenie powinno zostać spełnione. Także w tym przypadku możliwe są ograniczenia tego prawa – w interesie samej osoby (np. informacja o predyspozycji do pewnej choroby, jeżeli przekazanie informacji jest konieczne do zapobieżenia negatywnym skutkom braku działania) lub w interesie innych osób (np. informacja o byciu chorym na chorobę zakaźną).

Genotyp ludzki i inżynieria genetyczna

Zakazuje się dyskryminacji osoby ze względu na materiał genetyczny. Testy genetyczne mają być wykonywane tylko do celów zdrowotnych lub badań medycznych (związanych z celami zdrowotnymi).

Ingerencja w materiał genetyczny może być przeprowadzona jedynie ze względów terapeutycznych, profilaktycznych lub diagnostycznych. Zabrania się wprowadzania zmian dziedzicznych.

Rozdział V Konwencji dotyczy w całości badań naukowych, których eksperymenty lub część eksperymentów są prowadzone na ludziach (pacjentach). Konwencja uznaje, że ochrona istoty ludzkiej stanowi nadrzędną zasadę w stosunku do generalnej zasady swobody prowadzenia badań naukowych. Przeprowadzanie eksperymentów naukowych na  ludziach jest dopuszczalne, o ile zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

–  brak jest metody o porównywalnej skuteczności,

–  ryzyko dla osób poddanych badaniom jest proporcjonalne do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań,

–  projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję (również pod względem etycznym)

–  każda osoba poddawana badaniom jest informowana o swoich prawach,

–  każda osoba poddawana badaniom wyrazi na nie zgodę, którą dodatkowo można swobodnie wycofać.

Obowiązek spełnienia wszystkich warunków jest wymagany od ośrodka który prowadzi badania naukowe na ludziach.

Dopuszcza się badań na osobach, które nie są zdolne do wyrażenia zgody pod dodatkowymi warunkami, w tym pod warunkiem, że dana osoba nie wyrazi sprzeciwu.

Konwencja zabrania prowadzenia badań, co do których wiadomo, że nie przynoszą znacznego postępu w wiedzy naukowej (np. badania nad działaniem trucizn na ludzi w różnym wieku, badanie skuteczności tortur, badania nad spożywaniem przez ludzi ludzkiego mięsa), a także badań, co do których istnieje konsensus, że stwarzają duże ryzyko lub stanowią duże obciążenie dla osoby jej poddawanej (np. celowe odmrażanie lub wywołanie poparzeń, wykorzystanie głodzenia, badania w wykorzystaniem rażenia prądem elektrycznym, amputacja kończyn w celach naukowych).

Konwencja w art. 18 dopuszcza badania na embrionach, ale zabrania tworzenia embrionów ludzkich do celów naukowych.

Prawo do informacji o stanie zdrowia

Wywodzone jest z szerszego prawa do poszanowania życia prywatnego, w kontekście europejskim wywodzone przede wszystkim z art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka. Każdy ma prawo do poznania wszelkich informacji o stanie swojego zdrowia. Zakłada się także, iż to osoba jest dysponentem informacji o sobie i – co do zasady – bez jej zgody informacje o stanie jej zdrowia nie powinny być przekazywane innym osobom. Istnieją naturalne ograniczenia tego prawa, np. sąd ma prawo zlecić testy, których wyniki mogą pomóc ustalić sprawcę przestępstwa. Dopełniającym elementem prawo do informacji o stanie zdrowia jest prawo do nie bycia poinformowanym. Każda osoba ma prawo życzyć sobie, aby nie być poinformowanym – i takie życzenie powinno zostać spełnione. Także w tym przypadku możliwe są ograniczenia tego prawa – w interesie samej osoby (np. informacja o predyspozycji do pewnej choroby, jeżeli przekazanie informacji jest konieczne do zapobieżenia negatywnym skutkom braku działania) lub w interesie innych osób (np. informacja o byciu chorym na chorobę zakaźną).

(...)

Badania naukowe

Rozdział V Konwencji dotyczy w całości badań naukowych, których eksperymenty lub część eksperymentów są prowadzone na ludziach (pacjentach). Konwencja uznaje, że ochrona istoty ludzkiej stanowi nadrzędną zasadę w stosunku do generalnej zasady swobody prowadzenia badań naukowych. Przeprowadzanie eksperymentów naukowych na  ludziach jest dopuszczalne, o ile zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

–  brak jest metody o porównywalnej skuteczności,

–  ryzyko dla osób poddanych badaniom jest proporcjonalne do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań,

–  projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję (również pod względem etycznym)

–  każda osoba poddawana badaniom jest informowana o swoich prawach,

–  każda osoba poddawana badaniom wyrazi na nie zgodę, którą dodatkowo można swobodnie wycofać. Obowiązek spełnienia wszystkich warunków jest wymagany od ośrodka który prowadzi badania naukowe na ludziach. Dopuszcza się badań na osobach, które nie są zdolne do wyrażenia zgody pod dodatkowymi warunkami, w tym pod warunkiem, że dana osoba nie wyrazi sprzeciwu. Konwencja zabrania prowadzenia badań, co do których wiadomo, że nie przynoszą znacznego postępu w wiedzy naukowej (np. badania nad działaniem trucizn na ludzi w różnym wieku, badanie skuteczności tortur, badania nad spożywaniem przez ludzi ludzkiego mięsa), a także badań, co do których istnieje konsensus, że stwarzają duże ryzyko lub stanowią duże obciążenie dla osoby jej poddawanej (np. celowe odmrażanie lub wywołanie poparzeń, wykorzystanie głodzenia, badania w wykorzystaniem rażenia prądem elektrycznym, amputacja kończyn w celach naukowych).

Konwencja w art. 18 dopuszcza badania na embrionach, ale zabrania tworzenia embrionów ludzkich do celów naukowych.

(...)

Bioetyka

etyka procedur biomedycznych

Bioetyka (ang. bioethics, gr. bios „życie”, ethos „zachowanie”) – interdyscyplinarna dziedzina wiedzy teoretycznej i praktycznej wynikająca z refleksji nad etycznym wymiarem działań z zakresu biologii i medycyny.

Bioetycy analizują działania człowieka związane ze zdobywaniem wiedzy biologicznej i medycznej, jej zastosowaniami oraz z ingerencją człowieka w przyrodę. W badaniach bioetycznych wykorzystuje się pojęcia i metody badawcze filozofii, teologii, psychologii, prawoznawstwa, socjologii, nauk przyrodniczych i medycznych. Główne działy bioetyki to między innymi etyka kliniczna, etyka badań naukowych, bioetyka regulacyjna, etyka relacji człowiek-inne zwierzęta, etyka środowiska naturalnego.

Historia

Bioetyka zrodziła się jako odrębna dyscyplina naukowa w końcu lat siedemdziesiątych XX wieku w USA. Ukształtowała się pod wpływem badań Vana Rensselaera Pottera (1911–2001), profesora onkologii University of Wisconsin w Madison (USA)[1] oraz André Hellegersa, ginekologa-położnika, współzałożyciela Center for Bioethics w Kennedy Institute w Georgetown University[2]. Rozumienie bioetyki według Pottera koncentrowało się na problemach powodowanych przez rewolucję naukową i techniczną we współczesnym świecie oraz relacjach człowieka ze środowiskiem. W ujęciu Hellegersa zaś bioetyka zajmuje się przede wszystkim etycznymi zagadnieniami diagnostyki i leczenia oraz medycznych badań naukowych z udziałem człowieka. Bioetyka zajmuje się m.in. takimi zagadnieniami jak: relacja lekarz-pacjent, leczenie niepłodności (in vitro), antykoncepcja, aborcja, klonowanie, komórki macierzyste, inżynieria genetyczna, eugenika, genetycznie modyfikowana żywność, kriogenika, wykorzystanie tkanek i narządów do transplantacji, sztuczna inteligencja, eutanazja i wspomagane samobójstwo, wiwisekcja, etyka środowiskowa, nanomedycyna, przedłużanie życia, medyczne badania naukowe z udziałem człowieka i badania kliniczne.

Przypisy

1. ↑ Bioethics: The Science of Survival, Perspectives in Biology and Medicine 14 (1970), 120–135

2. ↑ W. T. Reich, “The Word ‘Bioethics’: The Struggle Over Its Earliest Meanings”, Kennedy Institute of Ethics Journal, Volume 5, Number 1, March 1995, pp. 19–34

Linki zewnętrzne

John-Stewart Gordon, Bioethics, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27] (ang.).

* Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-06-27]:

John Arras, Theory and Bioethics, 18 maja 2010. (Teoria a bioetyka)

David Wendler, The Ethics of Clinical Research, 27 lutego 2017. (Etyka badań klinicznych)

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bioetyka&oldid=70309840”

---

DEKLARACJA ŚWIATOWEGO STOWARZYSZENIA LEKARZY (WMA) W SPRAWIE ETYKI MEDYCZNEJ I ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII MEDYCZNYCH

Przyjęta przez 53. Zgromadzenie Ogólne WMA, Waszyngton, DC, USA, październik 2002 r. i zmieniona przez 63. Zgromadzenie Ogólne WMA, Bangkok, Tajlandia, październik 2012 r.

Konieczne jest zachowanie równowagi pomiędzy korzyściami a ryzykiem związanym z opracowywaniem i stosowaniem u ludzi zaawansowanych technologii medycznych. Utrzymywanie tej równowagi powierza się ocenie lekarza.

W związku z powyższym:

Technologie medyczne powinny być stosowane w celu wspierania zdrowia. Bezpieczeństwo pacjenta powinno być w pełni uwzględniane przez lekarza w trakcie opracowywania i stosowania technologii medycznych.

W celu rozwinięcia u lekarzy umiejętności zapewnienia odpowiedniej opieki medycznej oraz osiągnięcia wystarczającej wiedzy o technologiach medycznych należy dążyć do zapewnienia wszechstronnej edukacji medycznej szczególnie w zakresie bezpiecznego i skutecznego stosowania oraz opracowywania technologii medycznych.

do polskiego tłumaczenia: Marek Czarkowski, Romuald Krajewski - Ośrodek Bioetyki Naczelnej Rady Lekarskiej, Warszawa.

NIL - Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie

https://nil.org.pl/dzialalnosc/osrodki/osrodek-bioetyki/etyka-medyczna/1551-konwencja-o-prawach-czlowieka-i-biomedycynie

Rezolucja Rady Europy Nr 1763/2010

Prawo do klauzuli sumienia w ramach legalnej opieki medycznej

1. Żadna osoba, szpital ani instytucja nie może być w żaden sposób zmuszana. czyniona odpowiedzialną lub dyskryminowana z powodu odmowy przeprowadzenia, umożliwienia, asystowania lub przyjęcia w celu aborcji, dokonania sztucznego poronienia lub eutanazji lub innego działania, które mogłoby doprowadzić do śmierci ludzkiego płodu lub zarodka, niezależnie od powodu.

2. Zgromadzenie Parlamentarne podkreśla potrzebę potwierdzenia prawa do klauzuli sumienia jednocześnie wskazuje na odpowiedzialność państwa za zapewnienie pacjentkom dostępu do zgodnej z prawem opieki medycznej w odpowiednim czasie. Zgromadzenie wyraża obawę, że niepodlegające żadnym regulacjom stosowanie klauzuli sumienia może w sposób niewspółmiemy narażać kobiety, szczególnie te o niskich dochodach lub żyjące na obszarach wiejskich.

3. W zdecydowanej większości państw członkowskich Rady Europy stosowanie klauzuli sumienia jest odpowiednio uregulowane. Istnieją kompleksowe i przejrzyste ramy prawno-polityczne regulujące stosowanie klauzuli sumienia przez pracowników opieki zdrowotnej i zapewniające, że interesy prawa osób poszukujących legalnych świadczeń medycznych są przestrzegane, chronione realizowane.

4. W świetle zobowiązania państwa członkowskiego do zapewnienia dostępu do legalnej opieki medycznej ochrony prawa do zdrowia, a także zobowiązania do zapewnienia przestrzegania prawa do wolności myśli, sumienia i wyznania pracowników służby zdrowia, Zgromadzenie zachęca państwa członkowskie Rady Europy do opracowania kompleksowych zrozumiałych regulacji, które określą i uregulują klauzulę sumienia w odniesieniu do spraw zdrowia i świadczeń medycznych, oraz które:

4.1. zagwarantują prawo do klauzuli sumienia w odniesieniu do obowiązku uczestniczenia w danej procedurze medycznej:

4.2. zapewnią, że pacjentki będą informowane o każdej klauzuli sumienia w odpowiednim czasie i kierowane do innego świadczeniodawcy usług zdrowotnych;

4.3. zapewnią, że pacjentki otrzymają właściwe leczenie, szczególnie w nagłych przypadkach.

NIL - Prawo do klauzuli sumienia w ramach legalnej opieki medycznej

https://nil.org.pl/dzialalnosc/osrodki/osrodek-bioetyki/etyka-medyczna/383-rezolucja-re-prawo-do-klauzuli-sumienia-w-ramach-legalnej-opieki-medycznej

---

Linki zewnętrzne

Prawa człowieka 

https://www.coe.int/en/web/portal/human-rights

Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r.

https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20020220209

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

https://www.poltransplant.org.pl/konwencja_o_prawach.html

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie – Wikipedia, wolna encyklopedia

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Konwencja_o_prawach_cz%C5%82owieka_i_biomedycynie

Pełna lista - Biuro Traktatowe

https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list

Universal Declaration on Bioethics and Human Rights (pol) - UNESCO Digital Library

https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000146180_pol

NIL - Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie

https://nil.org.pl/dzialalnosc/osrodki/osrodek-bioetyki/etyka-medyczna/1551-konwencja-o-prawach-czlowieka-i-biomedycynie

Human rights - Helsinki Accords, Process, and European Convention | Britannica

https://www.britannica.com/topic/European-Court-of-Human-Rights

Otwórz menu główne

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie

• Język
• Pobierz jako PDF
• Obserwuj
• Edytuj

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie (pełna nazwa: „Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii i medycyny”, w literaturze często używana jest nazwa „Europejska Konwencja Bioetyczna”) – jedna z konwencji Rady Europy, zawarta 4 kwietnia 1997 r. w hiszpańskim mieście Oviedo. Konwencja jest podstawowym dokumentem na kontynencie europejskim regulującym trudne sprawy z pogranicza medycyny, etyki i prawa. Konwencja obowiązuje od 1 grudnia 1999 r., na razie tylko 19 państw europejskich (Polska nie jest jeszcze stroną tej Konwencji, choć już ją podpisała w 1999 r. – potrzebna jest jeszcze ratyfikacja).

Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie (Europejska konwencja bioetyczna)

Konwencja	CETS nr 164
Otwarcie do podpisu	4 kwietnia 1997
Miejsce	Oviedo
Wejście w życie	1 grudnia 1999
Liczba stron	21
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Zawiera ona jedynie najważniejsze zasady, bowiem zamiarem jej twórców było, aby stanowiła ona ramy prawne dla tematyki zastosowania biologii i medycyny, a bardziej szczegółowe rozwiązania prawne byłoby zawierane w kolejnych protokołach dodatkowych.

Język autentyczny : angielski i francuski, depozytariuszem jest Sekretarz Generalny Rady Europy (art. 33).

Konwencja reguluje kwestie:

• wyrażania zgody na ingerencję we własne zdrowie
• ochronę życia prywatnego i prawa do informacji w zakresie ochrony zdrowia
• genotypu (genomu) ludzkiego
• badań naukowych z wykorzystaniem ludzi
• transplantacji.

Podstawowe zasady KonwencjiEdytuj

1. Ochrona godności ludzkiejEdytuj

Konwencja w artykule 1 potwierdza ochronę godności i tożsamości wszystkich ludzi i gwarantuje każdemu człowiekowi – bez jakiejkolwiek dyskryminacji – poszanowanie jego integralności i praw przy używaniu biologii i medycyny.

2. Zasada prymatu osobyEdytuj

W biomedycynie, a zwłaszcza w badaniach naukowych z tej dziedziny, może zaistnieć konflikt pomiędzy interesami jednostki (indywidualnego człowieka) a interesami społeczeństwa jako ogółu. Konwencja wyżej stawia interes jednostki, proklamując zasadę prymatu osoby. Nie można więc prowadzić badań naukowych kosztem człowieka.

3. Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowiaEdytuj

Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowia oznacza taki dostęp, jaki jest zgodny z medycznymi potrzebami określonej osoby. Ochrona zdrowia rozumiana jest tu szeroko, jako: zabiegi diagnostyczne, zapobiegawcze, lecznicze i rehabilitacyjne.

Zgoda osoby na interwencję medycznąEdytuj

Konwencja wymaga, aby każda interwencja medyczna w stan zdrowia osoby była poprzedzona wyrażeniem przez nią zgody. Taka osoba musi zostać wcześniej poinformowana o celu i naturze interwencji, a także o ryzyku, jakie ona może nieść ze sobą. Informacje muszą być przekazane w sposób jasny i zrozumiały, tak aby pacjent świadomie mógł podjąć decyzję o interwencji medycznej.

Zgoda osoby na interwencję medyczną może przybrać rozmaite formy, może być wyraźna (ustna albo pisemna), a nawet dorozumiana – z reguły będzie to zależało od charakteru i doniosłości interwencji, która ma być przeprowadzona. Przy wielu czynnościach medycznych o charakterze rutynowym wymaganie wyraźnej zgodny byłoby niepotrzebne. Z samego zachowania pacjenta może wielokrotnie domniemywać, iż zgadza się na interwencję, przykładowo – został poinformowany o celu i zakresie badań medycznych, po czym dobrowolnie udał się do gabinetu, w którym wykonano szereg nieinwazyjnych testów.

Prawo do informacji o stanie zdrowiaEdytuj

Wywodzone jest z szerszego prawa do poszanowania życia prywatnego, w kontekście europejskim wywodzone przede wszystkim z art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka^[1]. Każdy ma prawo do poznania wszelkich informacji o stanie swojego zdrowia. Zakłada się także, iż to osoba jest dysponentem informacji o sobie i – co do zasady – bez jej zgody informacje o stanie jej zdrowia nie powinny być przekazywane innym osobom. Istnieją naturalne ograniczenia tego prawa, np. sąd ma prawo zlecić testy, których wyniki mogą pomóc ustalić sprawcę przestępstwa.

Dopełniającym elementem prawo do informacji o stanie zdrowia jest prawo do niebycia poinformowanym. Każda osoba ma prawo życzyć sobie, aby nie być poinformowanym – i takie życzenie powinno zostać spełnione. Także w tym przypadku możliwe są ograniczenia tego prawa – w interesie samej osoby (np. informacja o predyspozycji do pewnej choroby, jeżeli przekazanie informacji jest konieczne do zapobieżenia negatywnym skutkom braku działania) lub w interesie innych osób (np. informacja o byciu chorym na chorobę zakaźną).

Genotyp ludzki i inżynieria genetycznaEdytuj

Zakazuje się dyskryminacji osoby ze względu na materiał genetyczny. Testy genetyczne mają być wykonywane tylko do celów zdrowotnych lub badań medycznych (związanych z celami zdrowotnymi).

Ingerencja w materiał genetyczny może być przeprowadzona jedynie ze względów terapeutycznych, profilaktycznych lub diagnostycznych. Zabrania się wprowadzania zmian dziedzicznych.

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Transplantacja

Badania naukoweEdytuj

Rozdział V Konwencji dotyczy w całości badań naukowych, których eksperymenty lub część eksperymentów są prowadzone na ludziach (pacjentach). Konwencja uznaje, że ochrona istoty ludzkiej stanowi nadrzędną zasadę w stosunku do generalnej zasady swobody prowadzenia badań naukowych. Przeprowadzanie eksperymentów naukowych na  ludziach jest dopuszczalne, o ile zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

–  brak jest metody o porównywalnej skuteczności,

–  ryzyko dla osób poddanych badaniom jest proporcjonalne do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań,

–  projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję (również pod względem etycznym)

–  każda osoba poddawana badaniom jest informowana o swoich prawach,

–  każda osoba poddawana badaniom wyrazi na nie zgodę, którą dodatkowo można swobodnie wycofać.

Obowiązek spełnienia wszystkich warunków jest wymagany od ośrodka który prowadzi badania naukowe na ludziach.

Dopuszcza się badań na osobach, które nie są zdolne do wyrażenia zgody pod dodatkowymi warunkami, w tym pod warunkiem, że dana osoba nie wyrazi sprzeciwu.

Konwencja zabrania prowadzenia badań, co do których wiadomo, że nie przynoszą znacznego postępu w wiedzy naukowej (np. badania nad działaniem trucizn na ludzi w różnym wieku, badanie skuteczności tortur, badania nad spożywaniem przez ludzi ludzkiego mięsa), a także badań, co do których istnieje konsensus, że stwarzają duże ryzyko lub stanowią duże obciążenie dla osoby jej poddawanej (np. celowe odmrażanie lub wywołanie poparzeń, wykorzystanie głodzenia, badania w wykorzystaniem rażenia prądem elektrycznym, amputacja kończyn w celach naukowych).

Konwencja w art. 18 dopuszcza badania na embrionach, ale zabrania tworzenia embrionów ludzkich do celów naukowych.

Protokoły dodatkoweEdytuj

Do tej pory przyjęto 4 protokoły dodatkowe do Europejskiej Konwencji o Prawach Człowieka i Biomedycynie^[2]:

• Protokół dodatkowy o zakazie klonowania istot ludzkich, otwarty do podpisu w Paryżu 12 stycznia 1998 r., wszedł w życie 1 marca 2001^[3];
• Protokół dodatkowy dotyczący transplantacji organów i tkanek pochodzenia ludzkiego, otwarty do podpisu w Strasburgu 24 stycznia 2002 r., wszedł w życie 1 maja 2006 r.^[4];
• Protokół dodatkowy dotyczący badań biomedycznych, otwarty do podpisu w Budapeszcie 25 stycznia 2005 r., wszedł w życie 1 września 2007 r.^[5]
• Protokół dodatkowy dotyczący testów genetycznych dla celów zdrowotnych, otwarty do podpisu w Strasburgu 27 listopada 2008 r., wszedł w życie 1 lipca 2015 r.^[6]

Zobacz teżEdytuj

• Europejska konwencja praw człowieka
• Europejski Trybunał Praw Człowieka
• bioetyka
• biomedycyna

PrzypisyEdytuj

1. ↑ "Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji." art. 8 ust. 1 EKPC
2. ↑ Lista układów zawartych w ramach Rady Europy (ang.)
3. ↑ Przekład polski I Protokołu, teksty oryginalne i lista stron
4. ↑ Przekład polski II Protokołu, teksty oryginalne i lista stron
5. ↑ teksty oryginalne i lista stron
6. ↑ teksty oryginalne i lista stron

Linki zewnętrzneEdytuj

• Tekst Konwencji w jęz. angielskim i francuskim
• Państwa-strony Konwencji (w jęz. angielskim)
• Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie, przekład polski
• Powszechna Deklaracja w sprawie Bioetyki i Praw Człowieka

Ostatnio zmodyfikowano rok temu przez użytkownika EmausBot

POWIĄZANE STRONY

• Genetyka kliniczna

• Prawa człowieka w Polsce

• Kodeks norymberski

• Treść udostępniana na licencji CC BY-SA 3.0, jeśli nie podano inaczej.

• Polityka prywatności
 
• Zasady użytkowania
• Wersja standardowa