Sławianie czy Słowianie zwać się powinniśmy?

 Sławianie czy Słowianie zwać się powinniśmy?

Sty 06 2019
Wyczerpująca temat, rozprawa autorstwa Franciszka Siarczyńskiego zamieszczona w Czasopismie Naukowym Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich, 1828.
Franciszek Siarczyński – (ur. 12 października 1758 w Hruszowicach, zm. 7 listopada 1829 we Lwowie) – polski ksiądz katolicki, członek zakonu pijarów, kaznodzieja, historyk, geograf, publicysta, edytor, tłumacz i poeta, członek przybrany Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1829 roku.
R o z p r a w a,
czyli Sławianie, lub Słowianie zwać się, i mówić właściwie maią.
————
Naypierwszym przedmiotem tey rozprawy ma bydź, czyli Sławianami, lub Słowianami zwać się właściwie powinniśmy? Rzecz warta ludów tey nazwy ciekawości, a od rozwiązania dwóch zagadnień zawisła.
Nayprzód: czyli wyraz sława, lub słowo dał nazwie narodu początek. Wtóre, czyli Sławianie, Słowaki, Sklawońcy, iednymże są narodem? W obydwóch wyrazach pełne chluby i szlachetne znaczenie zawiera się. Nie idzie w tem badaniu o doyście niezawodney pewności, ale idzie tylko o domysł, któryby blizey podobieństwa do prawdy mógł stanąć. (a) Ludwik Shlozer niepochwala tego badania, (b) oboiętną to rzeczą bydź mniema, czyli nazwa Sławian od sławy, lub słowa pochodzi, a wywodu od oboyga nie dopuszcza, bo we wszystkich nazwach Sławian, iakozkolwiek są pisane, znayduie się głoska n, a tey w wyrazach sława i słowo nie ma, lubo iako pierwiastki ich składu są uważane. – Niema w prawdzie głoski n w nazwie Slavi i Sclabi, iest w innych: lecz czyliż niema w wyrazie sławny, sławiony? mógł że by kto wiedzieć, że te przymiotniki nie pochodzą od sławy? – Mam zaś to badanie za potrzebne i sprawiedliwe, bo takie iest
—
a) Nie stawałbym w zawodzie z naybiegleyszym znawćą rzeczy sławiańskich, nczonym Józefem Dobrowskim przeciwnego będącym zdania, gdyby powaga przekonanie sprawić mogła. Tem bardziey, że ten mąż szacowny mniemania swego pewności piętnem nie znaczy. – Ossoliński niewystąpił wyrźnie z swem zdaniem, lecz się więcey ku zdania Dobrowkiego składniał.
b) Nestors. Russ. annalen. Th. 1. s.70-75
—
każde dochodzenie prawdy, bo kochaiąc prawdę i oyczyznę, miło mi iest wiedzieć w iey nazwie znaczenie sławy.
Co do pierwszego. Z rozwagi i stosunku zdań rozdwoionych powziąłem to przekoanie, że od wyrazu sława, nie słowo, nazwisko narodu pochodzi; że istnie Słąwianami iesteśmy, i tak się zwać powinniśmy. – Zdanie moie na tych dowodach opieram.
1. Wielką w tym przedmiocie mam wagę zdanie obcych, iak naród ten zwali, zwłaszcza w takim przypadku, gdzie tylko o iedney głoski wymawianie idzie.
Już w wieku 6tym wielki naród sławiański zaymuiący między Baltkiem i morzem czarnem, od rzeki Elby do Cissy większą część Europy, był dobrze znany iey ludom; iuż pisarze Bizańtyńscy zaczęli w tym czasie wystawiać Sławian, iako różnych od Germanó i Sarmatów, opisywać ich własności i zwyczaie, opowiadać ich męztwa, i waleczności dzieła. Ci więc dzieiopisowie greccy nie mianuią znaczney narodu tego, iako tylko: Sklabi, Seklabi, Sklabini, Stlabi, Stlabini, Sklaveni i t.d. (c) Taż nazwa od naypierwszego wspomnienia Sławian w ięzykach zachodnich Rzymian, Gallów, Franków, Germanów i innych narodów zawsze z głosą a wyrażana była, iakoto: Slavi, Slavonia, Slavonicus, les Slaves, Slaven, Slavonien i t.d. (d) Tak Sławian i inni starożytni cudzoziemcy pisarze od nadawnieyszych czasów wyrażali. Tak
—
c) Dosyć iest przeyrzeć tylko ważne dzieło: Corpus Byzantinum Parisiis 1648, albo przynaymniey: Imperium Orientale – Anselmi Banduri 1711. Lub zbiór wielki Jana Gothilfa Strittera: Memoria populorum, 1778. Także Fragmens historiques et geograhiques, par Jean Comte Potocki, Brunsvic, 1796. aby się tem przkonać. We wszystkich pisarzach, zwłaszcza Bizanckich, nie uyrzy inney nazwy Sławian, iajk tylko Slavi, Seclabi, Sclavini, nigdy zaś Slovini, Slobi i t.d. P. Schlozer wypisał nawet nazwiska Sławian, iak który ie wyraził, a przecież im pierwiastku Sława przyznać niechciał.
d) Joh. Christ. Jordan, de orginibus Slavicis. Wien 1745.
—
ich pisze Moyześż z Choreu dzieiopi Armenii, który ich Scalavatzi zwoie; tak Prokop, Ptolemeusz, Strabo, i wielu innych, których wymieniać, a ten więcey wyiątkami z nich chcieć dowodzić, więcey by mieśca, iak cała rozprawa zaięło.
Prawda, iż Nestor naystarszy latopis ruski, nie zowie narodu swego, iak tylko Słowenie, i ięzyk Słoweński, Jeshe sut Slovenie, iazyk Slovanesk, i znowu: I tako razidesia Slowenesk iazyk tiemshe, i prozwu sia Sloweńskaia gramata. Lubo dzieło Nestora uważać można, iako dzieło pismaków przetwarzaiących nie tylko wyrazy, ale i rzecz samą w każdym przetworze odmienną, iednak niechayby i pierwotwór własnoręczny Nestora, tak Sławian nazywał, nie możnażby powiedzieć, że tak ich pisał, iak zwał ich lud pospolity, który często w mowie, a, na o zamienia? Zacoż w ekopismie także ruskiem Joakima Biskupa Nowogrodzkiego wydobytem przez Tatyszczewa Sławianie są pisani? Choć byśmy mu nie przyznali tey dawności, pod iaką u niektórych ychodzi, iż by było starsze o półtora wieku od Nestora, przeczytać iednak nie można, iż iest bardzo dawne. – Pisarz iego równie iak Nestor prowadząc ród Sławian od Jafeta, dwóch mu deie wnuków Sławiana i Skiffa. Ci wiele kraiów podbiwszy nad morem czarnem i dunaiem osiedli. – Od młodszego brata Skifaa poszli Skitowie, od starszego, który miasto Sławiańsk założył, Sławianie, a nie Słowianie.
I w ułamku geograficznym bardzo dawnym przywiedzionym w historyi narodów pisaney przez Buata (e) i w kraiopismie Izmaela Abilfeda; i w starożytnym słowniku geograficznym arabskim w wieku 13tym przez Jakuta napisanym (f)
—
e) Wyiątek rzeczony przytoczony iest w historyi P. Gibbon, w którym to iest: że Sławianie około wieku 6tego posiadali 4600 wsi w Rusi i Pilscze. Już więc Sławianie nie byli bardzo dzikim i rozproszonym narodem.
f) Karamzin dzieiopis Rossyi, któy ten wyciąg przywodzi, twierdzi, iż był pisany w wieku 13tym, i że tylko trzy exempłarze znayduią się, ieden w Oxforcie, drugi w
—
takoż w Ptolemeuszu, w Strabonie, w Helmoldźie, w kraiopismie du Cange, de Guignes, d’Anville, w stylu innych znayduiemy, iż wyraznie Slawi i Sławianie są mianowani: zgodność takową, i tylu pisarzów można za dowód wieliey wagi poczytać, zwłaszcza przeciw małey liczbie przeciwnego zdania.
2. Do tego dowodu należy przydać tę uwagę, że Sławianie, niegdyś u Greków Heneti, lub Eneti zwani byli zapewne z przyczyny znaczenia tey nazwy pochodzącey od słowa greckiego hainos, sława, chwała. (g) Z Enetów urosło,
—
Kopehadze, trzeci w Petersburgu; z niego tu oniem wspomnieaie. – Abilfeda, lub Abulfeda Geographus Arabs, scriptor secundum ordinem Climatum.
g) Jornandes, de rebus Gothicis. c. 29. Paulus Diaconus de gestis Longobard: lib, 12. cap. 14. Byli niektórzy pisarze tak śmiałemi, iż owych Henetów, Enetów, lub Wenedów, których Homer na pomoc Troiańczykóm prowadzi, za przodków Sławianóm daią. To przyaymniey dowodzi, że starożytność uznawała w Henetach ród
—
pozniey nazwisko Antów, Wentów, Wendów, Wenedów, i Windów. Że to zaś były iedno znaczące naziwka, że narody niemi mianowane były iednorodne, a wszczególności, że Sławianie, Antowie, Wenedowie, z iednego wyrośli korzenia, zapewniaią zgodnie dawni pisarze. (h)
3. Alboż i to nie służy ku poparciu zdania naszego, iż bardzo wiele imion sławiańskich na sława zakońćzonie swe maią? n.p. u Polaków: Przemysław, Mieczysław, Bolesław, Stanisław,
—
pierwiastkowo pochodzącey z Azyi. Wszakże Herodot i Strabo od Medów początek ich wiodą. Podług Herodota ks. V.s.9. Eneci Illiryiscy Medów byli plemieniem, a nikt nie wątpi, że i Sławianie z Azyi wyszli.
h) Una est utrisque Sclavenis et Antis lingua barbara admidum. Nomen etiam quondam unum erat. Procop. de bello goth. p. 29. Ex una stirpe exorti sunt Venedi, Slavi et Anthai. Ptolomeus, lib. 3. cap. 5. – Vinidarum nomina, licet nunc per varias familias, et loca mutentur, principaliter lamen Sclaveni et Antes nominantur. Jornandes de reb. gothicis. cap. 5.
—
Władysław i t.d.; u Rusinó Jarosław, Swiatosław, Izasław, Mścisław, Wszesław, i t.d.; u Czechó Brzetysław, Wieńczysław, Wratysław, Czesław i t.d. I te w dawney sławiańszczyznie znane imiona: Sławoy, Sławnik, Sławicz i t.d. Było to zapewne marnotrawstwo czasu, które uczynił Anzelm Zdzeński; gdy imion na sław, i słąwa zakońćzonych gdzie kolwiek wspomnianych i użytych, 306 naliczył. (i)
Więc ludy szczepu tego nieiaką narodowość w wyrazie słąwa upatrywały, i miłe im zawsze były złożone z niego imiona.
4. Ani może ci, co Słowian raczey, niżeli Słąwian zwanych mieć chcą, przeciwni nam w istocie nie są. Znaiaz nasz
—
i) Karol Oelrichs w dziełku: Specimen reliquiarum lingua Slavonicae, 1794 uważał, że wyrazowi sławiańskiemu kończącemu wiele imion na sław, odpowiada zakońćzenie greckie na cles, iakoto: Theocles Bogusław, Protocles Predysław, Aristocles Dobrosław i t.d.
—
ięzyk, nie można nieznać i tego, że często w nim głoski a na o, i odwrotnie o na a zamieniane bywaią. Alboż nie pisano i nie wymaiwano u nas, i dotąd nawet: pon, wionek, broma i t.d. zamiast Pan, wianek, brama? a w słowach z obcey mowy utworzonych, nie taż zachodzi głosek zmiana? z sabbathum, sobota, z Abbas, opat, z camera, komora, i t.d. Aboż przeciwnie to, co my wymawiamy: Król, głowa, złoto, krowa, i sam wyraz słowo niewymawiaiąż w innych odnogach ięzyka naszego: Kral, hlawa, zlato, krawa, sławo? i t.d. Zamiana więc głoski a na o, nic nie wadzi, abyśmy słwianami od sławy bydź nie mieli. Wszak i Marcin Bielski dzieipis nasz, który wyraźnie naziwkso Słąwian prowadzi od Sławy, i to gorliwie utrzymuie, przecież nie Sławianie, ale Słowianie pisze? Lecz może by kto nam dla tey zmiany pochodzenia nazwiska od sławy zaprzeczył, ale raczey od wyrazu sławo, czyli słowo. Tu sam skład wyrazu zaprzeczenia tego nie dozwala. Pochodny wyraz od słowa mówić by się tak powinien, iak go pisze Nestor, to iest: Slowenie, w wyrazie zaś Sławianie iest pierwiastek iego sława, w zupełności swoiey. (k)
—
k) Popowicz, uczony Styryiczyk w półowie zeszłego wieku, nazwę Słowian od słowo wywodzi, daiąc znaczenie temu wyrazowi ludzi nazwanych, mianowanych, dla różnicy od cudzoziemców mowy nie zrozumiałey. Przeto Germanó, że zapytani im nie odowiadali, za niemych mieli, i Niemcami ich nazwali. Ziomkowie moi, mówi ón, zowią się: Słoweńcy, a mowę swą czystą słoweńską, lub ięzyk słoweński. Untersuchungen von Meere. Frankf. 1750. Więcey dzielnic iest Słwiańszczyzny, które o na a przemieniaią, więcey dowodów, więcey zdań, za sławą, iak słowem. Tak starzy nasi dzieiopisowie mniemali. Sarnicki popieraiąc to zdanie, „Oycowie nasi, mówi więcey cenili sławę, niżeli drogie kruszce, a rzetelność lubili i przekładali nad wszystko.” Annal. lib. IV. cap. 23. Jeżeli tedy pisze Styikowski, od sławy, albo od prawdziwych i poczciwych słów są nazwani Słowacy, wszystko to dobrze, gdyż mała iest różność w pierwszey syllabie. – I Bylgarowie i Serbowie miasto słowo, mówią sławo, Kronika str. 103. W Węgrzech
—
Uczeni dzieiopisowie: Samuel Bandtkie polski, i Karol Pelzer czeski, chcą mieć Słowianów, nie od Sławy, do którey w pierwszych swych zawiązkach sposobili się Sławianie, i w dalszym dopiero czasie cnotą i orężem iey nabyli, lecz od słowa, iż słowieni i manowani byli, czyli iż iedni drugim wysłowić się do zrozumienia mogli. – Do tegoż zdania przchyla się i dzieiopis Rossyi Mikołay Karmazyn, lubo go nieutrzymuie, to iednak wnioskowanie przywodzi. (l) Sławianie przokowie nasi nie mogli nazywać siebie Słowianami od słów i mowy zrozumiałey, iaką ta była dla ludu iednego ięzyka. Bo iakąż lud ciemny, iakim był w tenczas, mógł mieć przyczynę, aby ziomka zwał Słowianem, iż ieden do drugiegi zrozumiałey mow używał?
—
w prawdzie nieinaczey iak słowaki się zowią, ale to podobno przez zmianę głoski, bo icg przecie Niemcy buhmishe Slawen nazywaią; z Czech bowiem tu przyszli unosząc z kraiu prześladowaną Hussa naukę.
l) Histoire de Pemp. de Russie, T.1.p.336
—
Mowa rodaka zastanawiać go nie mogła. W tym nawet razie, rodaka właściwie od słowa mówić, mowcą, lub mówiącym; od mluwiti mluwca; lub od goworiti, goworitel, gowornik; lub od glagoliti, glagolitel; od riec, rec, rzec, reznik, rzecznik, reawec, nie zaś od wyrazu słowo Słowianin, nazwać był powinien. Jakoż iest to wniosek nayprostszy, iż ziomek zwany miałby bydź mówiec czyli miec, a nie Słowianin.
Na zrzut nie zasłużoney sławy, od którey nazwę Sławianie wzięli, i że dopiero ią pozniey cnotą i orężem zdobyli, odpowiada celny nasz dzieiopis Marcin Bielski: (m) „Nie sprzeczamy się z nikim” oto, mówi ón, że naród nasz sławiański,
—
m) Kronika pol.str.9. Tegoż był zdania uczony Stredowski: Slavoni, sive Slavi sic a Slava quod est gloria, vocitali, quasi diceres gloriosi, regnum hoc cum Regia dignitate sibi vindicarunt, pro Marcomannis sese Moravos, ipsum regnum Moraviam pro Marcomannia nuncupantes. Hist. sacr. Morav. lib. 2. Stredowski
—
z którego my Polacy nie wątpliwie idziemy, z przodków zaraz swych tem imieniem miał bydź nazwany, lecz dopiero w ten czasm kiedy na państwo rzymskie ci tu ludzie nasi nacierać poczęli, którzy spiknąwszy się na nie, wszyscy iednostaynie się Sławianie od sławy nazwali.” Lecz w przód to, i daleko dawniey, naród ten wielki sławę w świecie pozyskał.
Pisarze nawet obcy, uznawaiąc w nazwisku Sławian i wyraz i znaczenie sławy, słusznie mu takowe należyć przyznaią.
Zżymaią suę na to niechętni, i niewiedzą czem by na tak wyniosłe wyobrażenie celuiące inne naordy zasługiwał. I na to odpowiedź czytam w pisarzu niemieckim, (nn) która radbym, aby była moią:
—
nn) Ganz unnaturlich sind diese holten Begriffe von der slavischen Nation eben nicht. Wenigstens ist sie zahlreich, dass sie vom baltisehen Meere an gegen Osten bis an das ausserste feste Land Asiens, und gegen Suden, bis an den adriatischelt Meerbusen, und tief in die europaische Turkey sich erstrecket. Auch was es allerdings in der slavischen Litteratur zu
—
„Wysokie wyobrażenie o narodzie sławiańskim, nie można mieć za w cale mu nie należne. Jest zaiste wielkim narodem, od morza Baltyckiego na wschód, aż do ostatnich brzegów lądów Azyi, a na południe aż do odnogi Adyatyku rozlega się, i głęboko wśzród Turcyi europeyskiey zachodzi. Co do pismenictwa też naukowego, iuż dobrze w tedy u Sławian światło iaśniało, gdy u Niemców dopiero zaczynało świtać. Złoty był to ów wiek
—
eine Zeit schon ziemlich helle, wo es in der deutschen erst zu dammern anfing. Das goldene Zeitalter der slavischen Litteratur , sagt Herr von Swartner, fallt in das vierzehnte Jahrhundert, als nach der Vorschrift der goldenen Bulle Kaisers Carl des IV. jeder Kuhrfurst des romischdeutschen Reiches slavisch lernen musste. Ware es mit der Kultur Bohmens so fort gegangen, vielleicht hatte bei der so hohen Verwandschaft des grossmachtigen Slawen-Stammes in Europa geschehen honnen, dass heute der franzosische Sprachmeister der slawakischen petit maitre weichen musste. Versuch uber die slawischen Bowohner der osterr. Monarch. S.3.
—
dla piśmiennictwa Sławian, mówi uczony Shwartner, (n) to iest wiek czternasty, kiedy podług przepisów bulli złotey Karola IV. Cesarza elektorowie państwa rzymsko-niemieckiego po sławiańsku uczyć się byli powinni. Gdyby ukształcenie Czech było postępowało dalcy, tak iak zaczęło, podobno przy tak obszernem pobratymstwie potężnego w Europie rodu Sławian, to by się stać mogło było, że byłby dzisieyszy mistrz francuzkiego ięzyka niedoucznemu Sławakowi ustąpić musiał.” Chciał pewnie autor wyrazić, iż mowa sławiańska stała by się była, tak powszechną, iak iest dziś francuzka, i umieiętność iey, była by tak wiele ceniona, iak iest francuszczyzny w zdaniumniey rozsądnego młodzika, który mniema, że ięzyk wyniesiony przesądem mieśce nauki i rozumu zastąpić może.
Zgodzić się łatwo można z tymże pipsarzem, iż długo w przód mógł istnieć ten naród; niżeli pod imieniem Sławian znanym światu bydź począł. Jeżeli
—
n) Statistik des Konigreichs Ungarn. S.98.
—
Moyzesz z Chorena iest prawdziwym Autorem historyi Armenii, tedy w nim naypierwsza wzmianka Sławian postrzedz się daie. (no) Jeżlei zaś Jornandesowi damy wiarę (o) Sławianie pod imieniem Wenetów naypierwey poznać się dali; z tego szczepu trzy imiona: Sławian, Antów i Wenetów wyrosły. (p) Badanie to odkrywaiąc
—
no) Moyżes z Chorenu żył między rokiem 431 i 451. to iest między czasem Soboru Efezkiego i Chalcedońskiego. Dzieła iego wydane są drukiem w Londynie r. 1736.
o) Hermanricus in Venetos arma commovit, qui quamvis armis disperiti, sed numerositate pollentes, primo resistere conabantur; nam hi ut inito expositionis, vel catalogo gentis dicere capimus, ab una stirpe exorti, tria nunc nomina rediddere, id est: Veneti, Antes, et Sclavi. De reb. got. p. 103.
p) Są tego niekórzy zdania, że Wnedow, czyli Wendów nazwisko i innego w cale żródła pochodzi. Ci i Sławian od imiesłowa Selity, które w kraińskim ięzyku przenosić się z mieysca na mieysce, odmieniać pobytu swego siedzię znaczy, prowadzą, i że dla tey przyczyny od wyrazu Wandern, lub sich
—
prawdę, odkrywa nam oraz smieszność domysłów, w które się zapuszczaią pisarze, co od pospolitego zbaczaią toru, aby się
—
wenden, Niemcy ich Wendami nazwali. Ale Jornandes wyrażnie zapewniam że Winidów naród tenże iest co i Antów. Nie można wszakże zaprzeczyć, że Winidowie sąsiednim byki Niemców od dawna narodem, Abortu fluminis Vistula per immensa spatia Vinidarum natio populosa consedit. Jordandes de reb.got.c.4. I teraznieysza oyczyzna Wenedów, nie iest że blizka Niemców? Recezent Karamzyna: Jahrbueher der Litter. T.20.S.260. Wenedów tych, o których Jornandes wspomina, przyumuie za Sławów, lecz tych o których pisze Pliniusz i Tacyt, ma raczey za Germanów; prawda, iż niedowodzi. Wszak Ptołomeusz w 2gim wieku znał ich za ieden naród z Sławami, a sam Tacyt, lubo miany równie za kraiopisa biegłego, iak za krasomowego dzieiopisa, niewiedział, czyliby ich miał do Sarmatów, Germanó, lub Finnów policzyć. Venedorum nationes Germanic, an Sarmatis adseribam nescio. De morbus German. 46 – 12. a daley mówi, że obyczaiami podobni są do Sarmatów; Sarmaarum e moribus multum traxerunt.
—
odszczególnili wynalazku i postrzeżeń nowością. Taki iest następujący domysł o nazwy Słowian początku. Obcy podróżny zapytał Słwianina: co by był? rzekł zapytany, iż człowiek. Cudzoziemcowi zdało się, iż mu powiedział słowiek, lub słowak, a ta odpowiedź nazwie całego narodu początek dała. Inni go wywodzą od miasteczka Skłowa nad Dnieprem, inni od rzeki Laba czylu Elba, i Selawa zwaney.
Jeżeli sprawa Sławian nazwy narodu pochodzenie od wyrazu sława wygrała, wygrać tem pewniey powinna w badaniu wtórem, iż Sklavonia nigdy równego i odzielnego narodu od Sławian nie znaczyła. Sławak i Sklawon, a u Francuzów Escavon, iednegoż ludu iest nazwiskiem. Prowincya w Węgrzech Sklawonia zwana zachowuie ludu sławiańskiego pamiątkę, który ią zamieszkał. Podobało się iednak Ucz, Siestrzeńcewiczowi (q)
—
(q Recherches historiques sur l’orgine des Sarmates, des Esclavons, et des Slaves. Par Stanislace Sietrzeńcewicz de Bohusz, Archeveque Metropol. de Mohiłow etc. S. Petersbourg 1812. Wystawia on Sarmatów,
—
utworzyć nowy naród ze Skawonów, i odróżnić ich od Słąwian. Wyprowadza on wyraz Sclavon z wyrazu w zepsutey łacinie Slavus, a w francuzkim ięzyku Esclave, braniec woienny, co wów czas, gdy woyna była ciągłem zatrudnieniem ludów, gdzie sąsiad lażdy był oraz nieprzyuaciele i napastnik sąsiada; gdzie wolny był tylko żołnierz, braństwo woienne nie
—
Sklawonów i Sławów, iako różne, ale pokrewne narody, bo wszyskie pochodne od Medów. Tych osadę złożoną z samych męszczyzn prowadzi do Kappadocyi; gdzie zastawszy Amazony, czyli w ięzyku Medów same żony, albo mużyny (ponieważ mężów bawiących się łotrostwem sąsiedzi wybili), z niemi ich łączy. Tych pokolenie Sarmatowie-Jazykowie wypowiadaią woynę Gotóm, i własnych przeciw nim uzbraiaią niewolników, którzy broń obrócili na własnych panów, i z półwyspy ich wygnali; było to roku 344. przed erą naszą. – Z tych poszli Esklawonowie, rozmnóżyli się niezmiernie, i z czasem, iak chce Siestrzeńcewicz, utworzyli pięć dzielnic: Litwinó, Prussów, Zmudzinó, Kuronó i Lettonów.
—
hańbiło nikogo, niewolnik owszem nie mgół bydź brańcem.
Mogło bydź, że Frankowie świadkowie niewoli, którą Awarowie, czyli Obrowie (r) Sławów uciskali, i obchodzili się z nimi, iako z niewolnikami, z nich wyobrażenie powzięli niewolników, i podług tego, każdego niewolnika Slawem zwali; i tak w ich ięzyku mógł się utworzyć iednoznaczny wyraz Sławiana i niewolnika: slave, sclave i esclave. Ale żeby od niewoli lud miał bydź zwany w ięzyku, którego on nierozumiał, i nieznał; ani dowodu, ani potrzeby, ani związku z rzeczą, ani dowcipu w takowym domyśle i wniosku nie widzę. Zaców German, Hun
—
Zmiany głosek w mowie sławiańskiey, przykłądem, iest nazwa Awarów. Przemieniwszy a na o, w na b, powstała nazwa Obrów, potem Obrzymó, a z tych urusł wyraz Olbrzymów Srogość ich obchodzenia się z Sławianami opisał Nestor w rozd. X. i opis swóy końćzy: Bóg ich skarał dla ich dumy, i ród ich cały wytępił. Z tąd mówi, wyszło w mowie ruskiey przysłowie: Zginęli iak Olbrzymi.
—
Bulgar, Awar, wyrazem Franków, lud im obcy nazwać mieli? Jakże byli zwani Sklawońcy, w przód niż ich uiarzmili Olbrzymi? albo i ci któzy Awarów iarzma nie znali? nie wszystkich bowiem Sławian iarzmo rzeczoney niewoli uciskało. Twiedzenie więc na żadnym dowodzie nie oparte, samo przez się upadać powinni.
Gdyby nawet ten domysł mógł się utrzymać, że dzielnica iedna rodu Medów, bądź przez Awarów między Baltykiem i Pontem, bądź przez Germanów po nad Wezerą i Łabą, ma srogą niewolę była skazana, i dla tego dano iey nazwę wyrazu znaczącego niewolnika Sclavem zkąd u Francuzów Esclave, u Włochów Schiavo początek swóy wizęły; nie iest że właściwiey i przyzwoiciey myśleć, że nazwa Sławianina stała się mowie Gallów wyrazem pospolitym znaczącym niewolnika? Wszak mowa ta iest dyalektem zepsutey mowy łacińskiey, zacóz w niey wyraz Sclavus od nikogo w znaczeniu niewolnika użuwanym nie był, lubo Siestrzeńczewicz to mu znaczenie w łacinie zepsutey daie? Różnica wyrazu Escavons, od Slaves nie iest dostateczną przyczyną do utworzenia odróżnionego narodu. (s) Na czem że buduie wniosek tak nowy, i lubo tak dobrze iak niczem nie dowiedziony, za pewny go poczyta? Gdyby nawet w braku historycznch dowodów, mógł mieć przynaymniey grammatyczny przez wyciągnienie spólnego zródłosłowa? Ale Sławian, Słowianm Slowianin, wyrazy, czyli pochodzą od poerwotnego wyrazu ława, lub sławo w domianach zachowuią syllabę an, która za pierwiastek uważaną bydź powinna, a za tem w wyrazie łacińskim Sclavones, w francuzkim Esclavons szukać żródłosłowa właściwego nie można. Schlazer Coment. Nestor. Cz. 2. U. 75.
—
s ) Pisarz tyle kroć wspomniony, ani nie daie pewnego oznaczenia owey dzielnicy, którą Sklawonami chce mieć zwaną, ani nie wykłada iaśnie w niośku swego, ani nie stanowi pewnych odróżnienia znamion i gruntownych powodów. Le nom d’ Esclavons dvit etre distigue de celui de Slaves. – Le nom des Esclavons ne dervoit ni de slowo ni de sława, mais bien d’esclave. Recherches histor. chap. 39.pag.388.
—
Już uczony i biegły w rzeczach sławiańskich pisarz Forunat Durich (t) okazał, że wywód nazwy Sklawonów od wyrazu Slcave, lub Esclave, iest płonnym i błędnym; a inny przyznał równy nie rozsądek tym, którzy w nazwie Sklawonów, upatruiąc znaczenia niewolnika, wywodzić chcieli powód poniżenia narodu i prawo skazania go na niewolę. Tem że piętnem znaczy on i tych, którzy z podobieńśtwa nazwy Serwian do wyrazu łacińskiego servus niewolnik, cały naród w poczet niewolnikó niegdyś rzymskich zapisali. (u)
Cóż mogło myśl podać do szukania w Sklawach innego od Slawów narodu? głoska c lub k w skład nazwy między głoską s i l wmieszczona. Ale ten głoski przydatek wyrazu nie odmienia; obcy nie znaiący wymawiania miękkiego głoski s położoney przed l, głosą przydaną c lub k ie przedzielili. Włoch z tey że przyczyny większą ieszcze odmianę zrobił, pisząc Schiavo, Schiavoni.
—
t) Bibliotheca Maurica. Vindobonae 1795.
u) Versuch uber slavichen Bewohner. Wien 1804.
—
Wszystkie obcego ięzyka nazwy dla ludu i ziemi sławiańskiey, są poźnieysze od nich, i dowodzą skaleczenie pierwotnego nazwizka Slawów. 
Fr. S.
—
w) Rys ogólny dzieła Lindego przez Golańskiego Pam. Wileń. 115.
—
Czasopism Naukowy Księgozbioru Publicznego imienia Ossolińskich, 1828.


Sławianie czy Słowianie zwać się powinniśmy? – Słowiańskie Koszulki
https://slowianskiekoszulki.wordpress.com/2019/01/06/slawianie-czy-slowianie-zwac-sie-powinnismy/