Ciężar dowodu w prawie i postępowaniu cywilnym

 Ciężar dowodu w prawie i postępowaniu cywilnym

Art. 6 KC, czyli czym jest ciężar dowodu?

Art. 6 kodeksu cywilnego formułuje zasadę, zgodnie z którą ciężar dowodu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada ciężaru dowodu jest jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego. Zasada ta ma znaczenie w dwóch aspektach::

• prawa materialnego,

• prawa procesowego.

W aspekcie materialnym ciężar dowodu oznacza, że osoba powołująca się na pewne fakty musi je udowodnić. Konsekwencją tego jest również to, że w przypadku braku udowodnienia tych faktów, wobec osoby tej zostaną wyciągnięte negatywne konsekwencje – sąd powinien sprawę rozstrzygnąć niekorzyść tej osoby.

W aspekcie procesowym, zasada ciężaru dowodu wskazuje kto powinien dowodzić określonych faktów w toku postępowania sądowego.

Jakich faktów dotyczy ciężar dowodu – art. 6 Kodeksu cywilnego?

Zasada ciężaru dowodu może dotyczyć tzw. faktów prawotwórczych.

Faktem prawnym jest fakt, z którym określony przepis wiąże skutki prawne (powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego). W nauce prawa cywilnego wyróżnia się fakty:

prawo-twórcze (powodujące powstanie skutków prawnych, np. zawarcie umowy; ich istnienie musi udowodnić osoba, która na ich podstawie twierdzi o istnieniu praw lub obowiązków);

prawo-tamujące (powodujące brak wywołania skutku prawnego przez dany fakt, np. wada oświadczenia woli; musi je udowodnić strona, która twierdzi o nieistnieniu praw lub obowiązków);

prawo-niweczące (powodujące ustanie skutków prawnych faktu, np. wykonanie zobowiązania; udowodnienie analogiczne jak w przypadku faktów prawotamujących).

Rodzaje dowodów w znaczeniu proceduralnym

W odniesieniu do ciężaru dowodu możemy wyróżnić kilka typów dowodów. Są nimi:

• dowody główne,

• dowodu przeciwieństwa,

• dowody przeciwne.

Dowody główne zmierzają do potwierdzenia danego faktu, dowody przeciwieństwa zmierzają do wykazania fałszywości twierdzeń drugiej strony, natomiast dowody przeciwne polegają na podważeniu twierdzeń drugiej strony, które według niej nie zostały należycie udowodnione.

Stanowisko nauki prawa cywilnego jest podzielone w kwestii uznania tzw. dowodu prima facie, który nie jest wyrażony w przepisach prawa, natomiast jest stosowany w orzecznictwie. Część doktryny uważa, zgodnie z tą koncepcją, że dowodem nie jest wymagane udowodnienie niektórych faktów, a wyłącznie ich uprawdopodobnienie (brak absolutnej pewności, a jedynie istnienie wysokiego prawdopodobieństwa).

Strona powołująca się na istnienie danego faktu prawnego musi go udowodnić, natomiast druga ze stron, która kwestionuje ten fakt, co do zasady, nie musi wykazywać swojego stanowiska. Jednakże, ustawodawca wprowadził kilka wyjątków, które przerzucają ciężar dowodu na stronę kwestionują istnienie danego faktu prawnego:

domniemania prawne:

domniemania materialne (należy uznać za udowodniony dany fakt, jeśli stwierdzi się zaistnienie zawartej w przepisie przesłanki, np. art. 339 KC- domniemanie posiadania samoistnego w przypadku wykazania faktycznego władztwa nad rzeczą);

domniemania formalne (dany fakt przyjmuje się za udowodniony do czasu, jeśli nie zostanie udowodnione należycie zakwestionowanie tego faktu, a więc dane fakty uznane są za prawdziwe bez uzależnienia od istnienia jakichkolwiek przesłanek, np. art. 7 KC- domniemanie istnienia dobrej wiary);

przepisy nakazujące uznać dany fakt „w razie wątpliwości”;

niektóre przepisy zawierające zwrot „chyba że” (dane fakty nie muszą być udowodnione, natomiast obalenie domniemania wymaga dowodzenia).

Powyższe domniemania można obalić przeprowadzając dowód przeciwieństwa, a w przypadku domniemań materialnych należy wykazać podstawę domniemania.

Wyjątki od zasady ciężaru dowodu z art. 6 KC

Ustawodawca wprowadza szereg wyjątków od podstawowej zasady wyrażonej w art. 6 Kodeksu cywilnego, z którą wiążą się ściśle domniemania prawne, są to m.in.:

• dobra lub zła wiara;

• urodzenie się dziecka żywego;

• bezprawność;

• chwila śmierci osoby zaginionej;

• równość udziału współwłaścicieli;

• wina;

posiadanie samoistne, ciągłości posiadania i zgodności posiadania ze stanem prawnym;

zapłata wynikająca z pokwitowania.

W przypadku, gdy jedna ze stron uniemożliwi lub utrudni przeprowadzenie dowodu (np. odmówi przedstawienia w sądzie żądanych przez sąd dokumentów), na tę stronę przechodzi ciężar dowodu.

Art. 6 Kodeksu cywilnego w toku postępowania sądowego

W toku postępowania cywilnego również obowiązuje zasada ciężaru dowodów.Zasada ciężaru dowodu znajduje odbicie również w cywilnym prawie procesowym. Zgodnie z nią strony zobowiązane są do wskazywania dowodów, aby udowodnić fakty, na które się powołują. W pewnych przypadkach sąd może również dopuścić dowód niewskazany przez stronę, wykazując w tym zakresie własną inicjatywę.

W aspekcie procesowym naruszenie przepisu art. 6 Kodeksu cywilnego przez sąd stanowi naruszenie prawa materialnego, które uprawnia stronę do złożenia zarzutu apelacyjnego lub skargi kasacyjnej. Naruszenie powyższego przepisu prawa materialnego przez sąd polega na przypisaniu ciężaru dowodu wykazania danego faktu innej osobie, niż ta która powinna go w rzeczywistości wykazać.

Ciężar dowodu, a zasada kontradyktoryjności

Zasada kontradyktoryjności, stanowi naczelną zasadę kodeksu postępowania cywilnego, polega na przedstawianiu przez strony twierdzeń i dowodów w procesie.

Art. 6 Kodeksu cywilnego jest ściśle powiązany z tą zasadą, ponieważ zobowiązuje strony do dowodzenia faktów, na które się powołują. W prawie procesowym, przedmiotem dowodu będą fakty, które mają istotne znaczenie dla sprawy.

Zgodnie z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, samo twierdzenie strony (bez poparcia go dowodami) nie może zostać uznane za wystarczający dowód w sprawie. Za udowodnione sąd może także uznać okoliczności, które nie wymagały dowodu ponieważ strona przeciwna nie kwestionowała wystąpienia tych okoliczności (skutkiem czego okoliczności te były bezsporne pomiędzy stronami postępowania). Wyjątek stanowią tzw. fakty notoryjne, czyli powszechnie znane i znane sądowi z urzędu, które nie wymagają dowodu.

Analogicznie do prawa materialnego, w prawie procesowym wyróżniamy domniemania:

• faktyczne;

• prawne;

• wzruszalne;

• niewzruszalne.

Ze względu na fakt, że adresatem przedmiotowego przepisu jest sąd, jest on bezwzględnie wiążący i nie może być regulowany wolą stron.

(red:[ By:komiwodzirey © ] )