~Rex-Lex: © THIS IS PRIVATE PROPERTY © File: de Registered With UK Copyright Service File: date: Reg. No. 284742248 © Estate ® » DEPARTAMENT: PRN: PREZYDIUM RADY NARODOWEJ «
CZYNNOŚĆ PRAWNA
Czynność prawną można zdefiniować jako stan faktyczny, w którego skład wchodzi, co najmniej jedno oświadczenie woli zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego, z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki prawne nie tylko wyrażone w oświadczeniu woli, lecz także oświadczeniem nie objęte, a wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub ustalonych zwyczajów. Inaczej czynność prawna to takie zdarzenie prawne, które polega na świadomym dążeniu człowieka (osoby prawnej) do osiągnięcia określonego skutku prawnego. Aby skutecznie móc wykonać czynność prawną należy posiadać odpowiedni tytuł prawny, określony jako kompetencja prawna.
Świadomość podmiotu działania obejmować tu będzie nie tylko samo zachowanie jako pewien fakt empiryczny mogący przyczynowo powodować określone następstwa, ale przede wszystkim, powinna obejmować skutki prawne działania, które nastąpią ze względu na pewną regułę określającą prawne następstwa takiego działania.
Skuteczność czynności prawnej
Do skutecznego dokonania czynności prawnych niezbędne są:
- znajomość prawa określającego, jakie skutki prawne należy wiązać z dokonaniem czynności określonego rodzaju,
- wola dokonania takiej czynności - jeżeli wola ta nie jest wyłączona odpowiednią normą zakazu lub nakazu,
- faktyczne wykonanie danej czynności będące realizacją odpowiedniej reguły i spełnieniem podmiotu działania.
Skutecznemu wykonaniu czynności prawnych towarzyszyć musi odpowiednia świadomość prawna, obejmująca:
- wiedzę o skutkach prawnych, do jakich prowadzi określone zachowanie się, także;
- wiedzę o tym jak poprawnie należy dokonać czynności prawnej danego rodzaju i kto skutecznie czynność taką może wykonać.
Czynnością prawną może być np.:
zawarcie umowy lub jej wypowiedzenie,
sporządzenie testamentu,
złożenie oferty,
wezwanie do zapłaty,
uchwalenie ustawy,
decyzja wydana w trybie k.p.a
Podział czynności prawnych
Ze względu na liczbę wymaganych osób wyróżniamy czynności:
jednostronne – do ich dokonania wystarczy oświadczenie woli złożone przez jedną stronę np. sporządzenie testamentu
dwustronne i wielostronne – do ich dokonania potrzebne jest złożenie zgodnego oświadczenia woli przez co najmniej dwie strony np. umowa sprzedaży
uchwały – dokonywane są przez organy kolegialne, wymagają woli większości podczas głosowania (B. Gnela 2015, s. 139)
Kolejną grupą czynności prawnych są:
czynności konsensualne – aby doszły do skutku wystarczy samo złożenie oświadczenia woli
czynności realne – wymagają nie tylko oświadczenia stron, ale także rzeczywistego wydania rzeczy drugiej stronie
Kryterium skutku prawnego wyróżnia czynności:
zobowiązujące – jedna strona zobowiązuje się do określonego świadczenia na rzecz drugiej strony
rozporządzające – ich skutkiem jest obciążenie, przeniesienie, czy też zniesienie prawa majątkowego np. zwolnienie z długu
Czynności prawne można także podzielić na:
odpłatne – jedna strona wykonuje świadczenie otrzymując w zamian ekwiwalent np. najem
nieodpłatne – jedna strona bez korzyści dla siebie dokonuje świadczenia na rzecz drugiej np. darowizna
Forma czynności prawnej
Według polskiego prawa cywilnego forma dokonania czynności prawnej jest dowolna, musi tylko wyraźnie ujawniać wolę danej osoby np. forma ustna, gest.
W niektórych przypadkach ustawa wymaga zachowania formy szczególnej lub strony same mogą zastrzec taką formę w umowie.
Spośród nich wyróżniamy:
formę pisemną zwykłą,
urzędowe poświadczenie podpisu,
urzędowe potwierdzenie daty oraz,
akt notarialny.
Zwykła forma pisemna charakteryzuje się tym, że dla jej ważności wystarczy złożenie osobistego podpisu pod tekstem obejmującym oświadczenie woli. Treść oświadczenia woli nie musi być spisana osobiście, może być w formie odręcznej lub komputerowej. (B. Sitek, P. Kubiński 2011, s. 92)
W przypadku poświadczenia podpisu nie jest istotna sama treść oświadczenie woli, ale autentyczność składanego podpisu. Notariusz zamieszcza na danym dokumencie klauzulę, która stwierdza, że podpis wskazanej osoby jest własnoręczny.
Potwierdzenie daty jest skuteczne wobec osób, które nie biorą osobistego udziału w dokonaniu danej czynności prawnej. Celem tej formy jest stwierdzenie w jakim konkretnym momencie została dokonana dana czynność prawna. Takie potwierdzenie daty może dokonać się przez:
- notariusza, który stwierdza, że data podana na dokumencie jest autentyczna
- umieszczenie na dokumencie zawierającym daną czynność dowolnej wzmianki przez organ władzy (od daty niniejszej wzmianki)
- potwierdzenie dokonania czynności na dowolnym dokumencie urzędowym (data pewna jest równoznaczna z datą tego dokumentu urzędowego)
- śmierć jednej spośród osób, które podpisały się na dokumencie (datę złożenia podpisu przez zmarłą osobę uznaje się za pewną od momentu śmierci tej osoby)
Akt notarialny sprowadza się do tego, że notariusz spisuje treść podanych mu oświadczeń woli, w dalszej kolejności odczytuje dokument stronom, a następnie podmioty oraz sam notariusz składają pod nim podpisy.
Elementy czynności prawnej
W treści czynności prawnej wyróżniamy trzy rodzaje składników:
Istotne – mają na celu określenie oraz zindywidualizowanie konkretnego rodzaju czynności prawnej, gdyż każdy rodzaj czynności posiada swoje charakterystyczne składniki, bez których nie może istnieć np. w umowie sprzedaży do istotnych elementów zaliczamy cenę, przedmiot i porozumienie się stron.
Nieistotne – mogą wystąpić w konkretnej czynności prawnej, jednakże ich brak nie wywiera wpływu na to, czy dana czynność dojdzie do skutku. W przypadku gdy w treści dokumentu brakuje właściwych postanowień, zastosowanie znajdują odpowiednie przepisy prawa, czy też zwyczaje.
Dodatkowe – według ustawy nie zostały ujęte jako istotne, jednakże strony same nadały im taki charakter umieszczając je w treści danej czynności prawnej np. może to być termin realizacji umowy. (J. Kuciński i in. 2010, s. 322)
Wersja od: 5 października 2021 r. do: 29 czerwca 2022 r.
Czynności prawne
Art. 56. [Skutki czynności cywilnoprawnej]
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
Art. 57. [Nieograniczona rozporządzalność prawem zbywalnym]
§ 1.
Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.
§ 2.
Przepis powyższy nie wyłącza dopuszczalności zobowiązania, że uprawniony nie dokona oznaczonych rozporządzeń prawem.
Art. 58. [Nieważność bezwzględna; Klauzula salwatoryjna]
§ 1.
Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.
§ 2.
Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
§ 3.
Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
Art. 59. [Bezskuteczność względna umowy]
W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.
Art. 60. [Oświadczenie woli]
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Art. 61. [Chwila złożenia i skuteczność odwołania]
§ 1.
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.
§ 2.
Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Art. 62. [Utrzymanie w mocy oświadczenia woli]
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci mocy wskutek tego, że zanim do tej osoby doszło, składający je zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnych, chyba że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności.
Art. 63. [Zgoda osoby trzeciej]
§ 1.
Jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego złożeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty.
§ 2.
Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie.
Art. 64. [Konstytutywne orzeczenie sądu]
Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
Art. 65. [Wykładnia oświadczeń woli]
§ 1.
Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
§ 2.
W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Art. 65¹. [Oświadczenia inne niż oświadczenia woli]
Przepisy o oświadczeniach woli stosuje się odpowiednio do innych oświadczeń.
OSOBA FIZYCZNA
Osoba fizyczna jest to podmiot stosunku cywilnoprawnego, posiadający zespół praw i obowiązków. Jest on zindywidualizowany, czyli posiada imię, nazwisko, miejsca zamieszkania i stan cywilny, a te dane osobowe są przydatne w postępowaniach cywilnych. Osoba fizyczna posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych (uzyskiwana dopiero w ograniczonym zakresie w momencie ukończenia 13 r.ż. lub orzeczenia sądu o ubezwłasnowolnieniu częściowym. Jej brak dotyczy osób poniżej 13 roku życia lub ubezwłasnowolnionych całkowicie).
Osoba fizyczna jest jednym z podmiotów prawa, więc posiada zdolność prawną. Co więcej, osób fizycznych tej zdolności nie można pozbawić, ani ograniczyć. Jeśli chodzi o zdolność do czynności prawnych to sytuacja wygląda inaczej. Osoby fizyczne mogą mieć pełną lub częściową zdolność do czynności prawnych. Mogą też nie posiadać jej w ogóle.
Zdolność prawna osoby fizycznej
Istota - mianem zdolności prawnej osoby fizycznej określamy zdolność do występowania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilnoprawnych, a więc posiadanie praw i obowiązków określonych przez prawo cywilne. Nie jest ono w żaden sposób uzależnione od posiadania konkretnych cech psychicznych, fizycznych czy też prawnych. Początek i ustanie - człowiek uzyskuje ją w chwili urodzenia, czyli odłączenia od ciała matki. Wówczas zakłada się, iż dziecko urodziło się żywe. W pewnych okolicznościach zdolność prawna rozciąga się na czas przed urodzeniem. Zdolność prawna ustaje w momencie śmierci, czego formalnym dowodem jest akt zgonu wydany przez określony organ (Urząd Stanu Cywilnego) na podstawie karty zgonu wydanej przez lekarza (sądowe stwierdzenie zgonu jest to postanowienie wydawane przez sąd w określonych przypadkach).
Zdolność do czynności prawnych
Zdarzają się takie sytuacje, gdzie osoba fizyczna nie posiada zdolności do czynności prawnych, bądź posiada ja w zakresie ograniczonym. Oczywiście są też osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych.
Istnieją kryteria rozróżniające te osoby i są to:
wiek człowieka oraz,
- sądowe orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu.
Każda dorosła osoba, czyli taka, która ukończyła 18 lat, nabywa zdolność do czynności prawnych. Nabycie zdolności prawnej jest też możliwe w chwili zawarcia związku małżeńskiego przed ukończeniem 18 roku życia, ale za zgodą sądu. Brak jakiejkolwiek zdolności do czynności prawnych mają osoby przed ukończeniem 13 roku życia, oraz takie, które zostały całkowicie ubezwłasnowolnione niezależnie od wieku. Osoby takie nie są w stanie składać oświadczenia woli, które byłoby prawnie ważne.
W takich sytuacjach prawo przewiduje dwa wyjścia:
w imieniu osoby fizycznej działa przedstawiciel prawny lub ustawowy,
albo w jego imieniu decyduje powołany przez sąd opiekun. Często są to po prostu rodzice osoby ubezwłasnowolnionej.
Warto pamiętać, że osoby nie mające zdolności do czynności prawnych także mogą zawierać skuteczne umowy, ale tylko te dotyczące drobnych rzeczy. Przykładem mogą być zakupy żywnościowe albo artykułów codziennego użytku. Jednak przebieg zawarcia takiej umowy przebiega nieco inaczej niż w wypadku osób ze zdolnością do czynności prawnych. A mianowicie, umowa staje się ważna nie w chwili jej zawarcia, a w chwili wykonania. Przepis ten ma na celu ochronę interesu osób, które mogłyby zostać pokrzywdzone (np. poprzez podanie wygórowanej ceny przez sprzedawcę).
Ubezwłasnowolnienie
Jak już wiemy, osoby posiadające ograniczona zdolność do czynności prawnych to te, które są pomiędzy 13 a 18 rokiem życia albo częściowo ubezwłasnowolnione. Są poprzez wydanie odpowiedniego orzeczenia może ograniczyć zdolność do czynności prawnych lub ją całkowicie zabrać. Stąd też w prawie wyróżnia się dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:
- całkowite oraz;
- częściowe.
Ubezwłasnowolnienie niesie za sobą bardzo poważne skutki i dlatego proces ten trwa długo i zgodnie ze ściśle określonymi regułami.
- Ubezwłasnowolnienie całkowite - nie można ubezwłasnowolnić każdego. Prawo przewiduje to w kilku sytuacjach, które wskazują na niezdolność osoby fizycznej do kontrolowania swojego zachowania. Do takich symptomów należą: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, zaburzenia psychiczne różnego pochodzenia, pijaństwo, narkomania,
- Ubezwłasnowolnienie częściowe - polega jedynie na ograniczeniu zdolności do czynności prawnych. Prawo przewiduje ten rodzaj ubezwłasnowolnienia dla osób, które potrzebują jedynie pomocy do prowadzenia swoich codziennych spraw, a nie całkowitego ich wykonania za nich. Osoby takie zostają pod nadzorem kuratora.
Miejsce zamieszkania osób fizycznych
"Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu”.
W przypadku dziecka- jest to miejsce zamieszkania rodziców, bądź rodzica, który posiada wyłączną władzę rodzicielską lub zostało mu powierzone jej wykonywanie. Gdy obydwoje posiadają pełnię praw rodzicielskich, miejscem zamieszkania dziecka jest miejscowość, w której stale przebywa. W innych przypadkach jest to określane przez sąd opiekuńczy. Każdy człowiek posiada jedno, określone miejsce zamieszkania.
Ochrona osób fizycznych
Dobra osobiste człowieka takie, jak: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska – podlegają ochronie gwarantowanej przez prawo cywilne, co jest niezależne od ochrony określonej w innych przepisach.
Gdy wspomniane dobra uległyby naruszeniu, wówczas osoba poszkodowana może żądać zadośćuczynienia świadczenia pieniężnego lub zapłaty określonej sumy przeznaczonej na konkretny cel społeczny.
Uznanie za zmarłego
Dotyczy sytuacji zaginięcia danej osoby i upływu danego okresu czasu. Daną sprawę rozpatruje sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania zaginionego, a wydane postanowienie ma charakter orzeczenia konstytutywnego. Jest to procedura rozpoczynająca się po upływie minimum 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym według informacji zaginiony jeszcze żył. Istnieją pewne wyjątki od tej sytuacji, które skracają dany okres:
Gdy osoba ta miała ukończone 70 lat w momencie uznania za zmarłego – wystarcza upływ 5 lat;
Uznanie to nie może też nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym osoba zaginiona ukończyła 23 lata;
Zaginięcia w czasie podróży powietrznej lub morskiej gdy zdarzyła się katastrofa danego środka lokomocji, bądź spowodowane innym szczególnym zdarzeniem – skracają wymagany okres do 6 miesięcy od dnia, w który miało miejsce określone zdarzenie. Istnieją przypadki, gdy nie jest możliwe stwierdzenie tego zdarzenia, więc okres sześciomiesięczny rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym dany okręt czy statek miał przybyć do portu przeznaczenia (gdy go nie miał- z upływem 2 lat od ostatniej wiadomości),
Zaginięcie spowodowane innym bezpośrednim niebezpieczeństwem, nie wskazanym wcześniej – powoduje wskazanie za zmarłego po upływie 1 roku od dnia, w którym to niebezpieczeństwo ustało lub powinno ustać.
Domniemanie śmierci – określone w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Jest to okoliczność najbardziej prawdopodobna, a gdy nie ma danych na ten temat – wówczas jest to pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego było już możliwe.
DOBRA OSOBISTE
zdrowie
nazwisko / pseudonim
swobodę sumienia
tajemnicę korespondencji
wizerunek
nietykalność mieszkania
twórczość wynalazczą, artystyczną, naukową, racjonalizatorską.
Dobra osobiste są uznawane przez całe społeczeństwo oraz ustawodawcę wartości. Dobra uwzględniają i łączą się z możliwością zaspokojenia potrzeb psychicznych człowieka i osobowością. Pomimo zajmowanej ważnej funkcji w prawie nie mają ścisłej definicji, ze względu na zmienne społeczeństwo i oczekiwań ludzi. Jest to istotny atrybut, nierozerwalny dla każdego człowieka, w znacznym stopniu ceniona wartość ( H. Szewczyk 2007, s. 213-214).
Dobra osobiste to wartości :
powszechnie uznawane w społeczeństwie
określają byt człowieka i jego pozycje społeczną
towarzyszą każdemu człowiekowi przez całe jego życie.
Dobra osobiste pracownika
W obowiązku pracodawcy jest przestrzegać i szanować godności pracownika oraz jego dóbr osobistych. Jest to jedna z zasad prawa pracy. Pracodawca w zakładzie pracy ma obowiązek stworzyć godne warunki dla pracowników, aby ich dobra osobiste nie były naruszane. Godność i dobra osobiste pracownika stwarza poczucie własnej wartości, szanowanie umiejętności pracownika. Aby dobra pracownika nie zostały naruszone pracodawca nie może dopuszczać się nieodpowiednich zachowań, umniejszać jego osobie, krytykować i krzywdzić w wypowiedziach umiejętności, przekazywanie fałszywych opinii czy nieuzasadnione nałożenie kar dyscyplinarnych ( M. Szabłowska 2006 s.182-183).
Naruszenie dóbr osobistych pracownika
Pracownik, którego dobra osobiste zostały naruszone lub zagrożone ma prawo skorzystać z cywilnoprawnych środków przysługujących mu w celu ochrony dóbr. Osoba może skorzystać z środków ochronnych w formie: roszczeń niemajątkowych czyli zlikwidowanie wyników naruszenia dóbr lub roszczeń majątkowych, które jest rekompensatą za wyrządzone szkody, wypłata sumy na cele społeczne. Pracownik, którego dobra zostały w miejscu pracy naruszone ma prawo skorzystać ze środków ochrony uwzględnionych w przepisach prawa pracy. Poważne naruszenia przez pracodawcę mogą skutkować wypowiedzeniem umowy o pracę przez pracownika oraz żądanie zadośćuczynienia. Istotne jest to, że naruszenie dóbr osobistych występuje również w sytuacji, gdy w miejscu pracy pracodawca nie stworzył warunków wspierających szanowania dóbr przez innych pracowników ( M. Szabłowska 2006, s. 193-194).
Naruszenie dóbr osobistych w Internecie
W związku z ciągłym postępem technicznym i wystąpieniu zjawiskom cyberprzestrzeni coraz częściej dobra osobiste są zagrożone. Nowoczesna technologia i swobodne przekazywanie danych przyczyniły się do występowania naruszeń. Do form naruszenia dóbr osobistych w internecie zaliczamy (A. Rogacka-Łukasik 2012, s.237-242):
poczta elektroniczna e-mail: szybki i tani sposób korespondencji niesie za sobą wiele zagrożeń. Rozsyłanie zdjęć prywatnych czy przekazywanie prywatnych danych, informacji są częstym problemem.
zestawienie i anonimizacja danych ( profile osobowościowe) : oprogramowanie, które daje możliwość zatrzymania danych odnośnie użytkownika. Dzięki takim danym usługodawca ma możliwość stworzenia profilu osobowościowego , które przyczynia się do utraty anonimowości.
spamming (spam) : jest to jeden z najpoważniejszych problemów Internetu. Spam określa się jako informację przesłaną drogą elektroniczną, najczęściej jest to reklama. W znacznym stopniu utrudniają bądź też opóźniają komunikację.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
» niechaj ci sie darzy«zdrawiam«