Zgromadzenie Ogólne [w sprawie raportu Szóstego Komitetu (A/56/589 i Corr.1)]. 56/83. Odpowiedzialność państw za akty bezprawia międzynarodowego

LINK DO ORGYGINALNEY REZOLUCJI⤵️

https://drive.google.com/file/d/1-RnPZ6ywC6N3gcdXOBKIJ7VEj10y7kUv/view?usp=drivesdk

Organizacja Narodów Zjednoczonych A/RES/56/83

Okręg Zgromadzenia Ogólnego: General

28 stycznia 2002 r.

Pięćdziesiąta szósta sesja

Punkt porządku dziennego 162

Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne

[w sprawie raportu Szóstego Komitetu (A/56/589 i Corr.1)].

56/83. Odpowiedzialność państw za akty bezprawia międzynarodowego

  Zgromadzenie Ogólne, po rozpatrzeniu rozdziału IV sprawozdania Komisji Prawa Międzynarodowego z prac Komisji Prawa Międzynarodowego z pięćdziesiątej trzeciej sesji, który zawiera projekt artykułów w sprawie odpowiedzialności państw za czyny międzynarodowo bezprawne, odnotowując, że Komisja Prawa Międzynarodowego postanowiła zalecić Zgromadzeniu Ogólnemu, aby wzięło pod uwagę projekt artykułów dotyczących odpowiedzialności państw za akty popełnione niezgodnie z prawem międzynarodowym w formie rezolucji i załączenia projektu artykułów do tej rezolucji, oraz aby rozważyła w późniejszym terminie, w świetle znaczenia tego tematu, możliwość zwołania międzynarodowej konferencji pełnomocników w celu przeanalizowania projektów artykułów z myślą o zawarciu konwencji na ten temat, Podkreślając stałe znaczenie kodyfikacji i stopniowego rozwoju prawa międzynarodowego, o czym mowa w artykule 13 ustęp 1 (a) Karty Narodów Zjednoczonych,

  Zwracając uwagę, że kwestia odpowiedzialności państw za akty bezprawia międzynarodowego w stosunkach między państwami ma doniosłe znaczenie,

1. 1. z zadowoleniem przyjmuje zakończenie prac Komisji Prawa Międzynarodowego nad odpowiedzialnością państw za czyny niedozwolone w skali międzynarodowej oraz Prawa Międzynarodowego nad odpowiedzialnością państw za czyny niedozwolone w skali międzynarodowej oraz przyjęcie projektu artykułów i szczegółowego komentarza na ten temat;

2. 2. wyraża uznanie dla Komisji Prawa Międzynarodowego za jej stały wkład w kodyfikację i stopniowy rozwój prawa międzynarodowego; 

3. Przyjmuje do wiadomości artykuły dotyczące odpowiedzialności państw za czyny niedozwolone na skalę międzynarodową, przedstawione przez Komisję Prawa Międzynarodowego, których tekst jest załączony do niniejszej rezolucji, i poleca je uwadze Rządom bez uszczerbku dla kwestii ich przyszłego przyjęcia lub innych odpowiednich działań;

4. Postanawia włączyć do wstępnego porządku obrad swojej pięćdziesiątej dziewiątej sesji punkt zatytułowany "Odpowiedzialność państw za akty bezprawia międzynarodowego".

85. posiedzenie plenarne

12 grudnia 2001 r.

Załącznik

Odpowiedzialność państw za czyny zabronione pod groźbą kary międzynarodowej

CZĘŚĆ PIERWSZA

AKT PAŃSTWA NARUSZAJĄCY PRAWO W SKALI MIĘDZYNARODOWEJ

Rozdział I

Zasady ogólne

Artykuł 1

Odpowiedzialność państwa za jego akty naruszające prawo międzynarodowe

Każdy niepoprawny międzynarodowo akt państwa pociąga za sobą międzynarodową odpowiedzialność międzynarodową tego państwa.

Artykuł 2

Elementy aktu państwa naruszającego prawo w wymiarze międzynarodowym Państwo popełnia międzynarodowo niegodziwy czyn, gdy jego zachowanie polegające na działanie lub zaniechanie:

(a) jest przypisywalne państwu na mocy prawa międzynarodowego; oraz

(b) stanowi naruszenie międzynarodowego zobowiązania państwa.

Artykuł 3

Uznanie aktu państwa za międzynarodowo bezprawny Kwalifikacja czynu państwa jako naruszającego prawo międzynarodowe jest/reguluje prawo międzynarodowe. Na taką kwalifikację nie ma wpływu uznanie tego samego aktu za zgodny z prawem na podstawie prawa wewnętrznego.

Rozdział II

Przypisanie postępowania państwu

Artykuł 4

Postępowanie organów państwa

1. Postępowanie jakiegokolwiek organu państwowego uważa się za działanie tego państwa w rozumieniu prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy organ ten pełni funkcje ustawodawcze, wykonawcze, sądownicze czy jakiekolwiek inne funkcje, niezależnie od pozycji, jaką zajmuje w organizacji państwa, oraz niezależnie od jego charakteru jako organu rządu centralnego lub jednostki terytorialnej państwa.

2. Organem jest każda osoba lub jednostka, która posiada taki status zgodnie z prawem wewnętrznym Państwa.

Artykuł 5

Postępowanie osób lub podmiotów wykonujących elementy władzy państwowej Postępowanie osoby lub podmiotu, który nie jest organem Państwa zgodnie z art. 4, ale która na mocy prawa tego państwa jest uprawniona do wykonywania elementów władzy państwowej, jest uważane za działanie państwa w rozumieniu prawa międzynarodowego pod warunkiem że ta osoba lub jednostka działa w tym charakterze w danym przypadku.

Artykuł 6

Postępowanie organów przekazanych do dyspozycji państwa przez inne państwo jest uznawane za działanie tego pierwszego państwa na mocy prawa międzynarodowego, jeżeli organ ten działa w ramach wykonywania elementów władzy rządowej państwa, do którego dyspozycji został przekazany.

Artykuł 7

Nadużycie władzy lub naruszenie instrukcji

Postępowanie organu państwa albo osoby lub jednostki upoważnionej do wykonywania elementów władzy państwowej uważa się za działanie państwa w świetle prawa międzynarodowego, jeżeli organ ten, osoba lub jednostka działa w tym charakterze, nawet jeżeli przekracza swoje uprawnienia lub narusza instrukcje.

Artykuł 8

Postępowanie kierowane lub kontrolowane przez państwo Postępowanie osoby lub grupy osób uważa się za działanie państwa w świetle prawa międzynarodowego, jeżeli ta osoba lub grupa osób faktycznie działa na instrukcje tego państwa lub pod jego kierownictwem albo kontrolą, podejmując takie działanie/postępowanie.

Artykuł 9

Zachowanie podjęte pod nieobecność władz oficjalnych lub wbrew ich woli Zachowanie osoby lub grupy osób uważa się za działanie państwa na mocy prawa międzynarodowego, jeżeli ta osoba lub grupa osób w rzeczywistości wykonuje elementy władzy państwowej pod nieobecność lub w wyniku niewykonania obowiązków przez władze oficjalne/organów oficjalnych i w okolicznościach, które wymagają wykonywania tych elementów władzy.

Artykuł 10

Prowadzenie ruchu powstańczego lub innego ruchu

1. Postępowanie ruchu powstańczego, który staje się nowym rządem państwa, uważa się za działanie tego państwa w rozumieniu prawa międzynarodowego.

2. Postępowanie ruchu, powstańczego lub innego, któremu udaje się utworzenie nowego państwa na części terytorium wcześniej istniejącego państwa lub na terytorium znajdującym się pod jego administracją, uważa się za akt tego nowego państwa w rozumieniu prawa międzynarodowego.

3. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla możliwości przypisania państwu jakiegokolwiek zachowania, niezależnie od tego, jak bardzo jest ono związane z danym ruchem, które należy uznać za czyn tego państwa na mocy artykułów 4-9.

Artykuł 11

Zachowanie uznane i przyjęte przez państwo za własne Zachowanie, którego nie można przypisać państwu na podstawie poprzednich artykułów, mimo to jest uważane za czyn tego państwa w świetle prawa międzynarodowego, jeżeli i w zakresie, w jakim państwo to uznaje i przyjmuje dane zachowanie za swoje.

Rozdział III

Naruszenie zobowiązania międzynarodowego

Artykuł 12

Istnienie naruszenia zobowiązania międzynarodowego Państwo narusza zobowiązanie międzynarodowe, jeżeli jego działanie nie jest zgodne z tym, czego wymaga od niego to zobowiązanie, niezależnie od jego pochodzenia lub charakteru.

Artykuł 13

Zobowiązanie międzynarodowe obowiązujące państwo Czynność państwa nie stanowi naruszenia zobowiązania międzynarodowego chyba że państwo to jest związane danym zobowiązaniem w czasie, gdy czyn ten ma miejsce.

Artykuł 14

Przedłużenie w czasie naruszenia zobowiązania międzynarodowego

1. 1. Naruszenie zobowiązania międzynarodowego przez czynność państwa niemającą charakter ciągły, następuje w chwili dokonania tego aktu, nawet jeżeli jego skutki trwają nadal.

2. Naruszenie zobowiązania międzynarodowego przez akt państwa mający charakter ciągły rozciąga się na cały okres, w którym akt ten jest kontynuowany i pozostaje niezgodny ze zobowiązaniem międzynarodowym.

3. Naruszenie międzynarodowego zobowiązania zobowiązującego państwo do zapobieżenia danemu wydarzeniu ma miejsce w momencie wystąpienia tego wydarzenia i rozciąga się na cały okres, w którym zdarzenie trwa i pozostaje niezgodne z tym zobowiązaniem.

Artykuł 15

Naruszenie polegające na działaniu złożonym

1. Naruszenie zobowiązania międzynarodowego przez państwo poprzez szereg działań lub zaniechań określanych łącznie jako bezprawne ma miejsce, gdy działanie lub zaniechanie które, w połączeniu z innymi działaniami lub zaniechaniami, jest wystarczające, aby stanowić czyn bezprawny.

2. W takim przypadku naruszenie rozciąga się na cały okres, począwszy od pierwszego z działań lub zaniechań należących do serii i trwa tak długo, jak długo te działania lub zaniechania są powtarzane i pozostają niezgodne z międzynarodowym zobowiązaniem.

Rozdział IV

Odpowiedzialność państwa w związku z działaniem innego państwa

Artykuł 16

Pomoc lub wsparcie w popełnieniu czynu zabronionego pod groźbą kary międzynarodowej

Państwo, które udziela pomocy lub wsparcia innemu państwu w popełnieniu przez nie jest za to odpowiedzialne międzynarodowo, jeżeli:

a) państwo to czyni to, znając okoliczności aktu naruszającego prawo międzynarodowe; oraz

(b) czyn ten byłby naruszeniem prawa międzynarodowego, gdyby został popełniony przez to państwo.

Artykuł 17

Kierowanie i kontrola sprawowana nad popełnieniem czynu naruszającego prawo międzynarodowe czynu uznanego za międzynarodowo bezprawny Państwo, które kieruje i kontroluje inne państwo przy popełnianiu przez to państwo jest odpowiedzialne międzynarodowo za ten czyn, jeżeli:

a) państwo to czyni to, znając okoliczności aktu naruszającego prawo międzynarodowe; oraz

(b) czyn ten byłby naruszeniem prawa międzynarodowego, gdyby został popełniony przez to państwo.

Artykuł 18

Przymus wobec innego państwa Państwo, które zmusza inne państwo do popełnienia czynu, jest odpowiedzialne międzynarodowo za ten czyn, jeżeli:

a) czyn ten byłby, gdyby nie zastosowano przymusu, bezprawnym w skali międzynarodowej działaniem państwa zmuszanego; oraz

(b) Państwo wywierające przymus czyni to, wiedząc o okolicznościach tego czynu.

Artykuł 19

Skutki niniejszego rozdziału pozostaje bez uszczerbku dla odpowiedzialności międzynarodowej, na podstawie innych postanowień niniejszych artykułów, państwa, które popełniło dany czyn, lub jakiegokolwiek innego państwa.

Rozdział V

Okoliczności wyłączające bezprawność

Artykuł 20

Zgoda

Ważna zgoda państwa na popełnienie danego czynu przez inne państwo wyklucza bezprawność tego czynu w stosunku do pierwszego państwa w zakresie, w jakim o ile czyn ten pozostaje w granicach tej zgody.

Artykuł 21

Samoobrona

Bezprawność czynu państwa jest wykluczona, jeżeli czyn ten stanowi zgodny z prawem środek samoobrony, podjęty zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych.

Artykuł 22

Środki zaradcze w odniesieniu do aktu naruszającego prawo międzynarodowe

Zgodność z prawem aktu państwa, który nie jest zgodny z międzynarodowym wobec innego państwa jest wyłączona, jeżeli i w takim zakresie, w jakim akt ten stanowi środek zaradczy podjęty przeciwko temu drugiemu państwu zgodnie z częścią trzecią rozdział II.

Artykuł 23

Siła wyższa

1. 1. Bezprawność działania państwa niezgodnego z międzynarodowym zobowiązaniem tego państwa jest wykluczona, jeżeli działanie to jest spowodowane siłą wyższą, to znaczy wystąpienie siły niemożliwej do odparcia lub nieprzewidzianego zdarzenia, na które państwo nie ma wpływu państwa, co w danych okolicznościach istotnie uniemożliwia wykonanie zobowiązania.

2. Ustęp 1 nie ma zastosowania, jeżeli:

a) sytuacja siły wyższej wynika, sama lub w połączeniu z innymi czynnikami, z postępowania państwa powołującego się na nią; lub

(b) Państwo to przyjęło na siebie ryzyko wystąpienia takiej sytuacji.

Artykuł 24

Niebezpieczeństwo

1. Bezprawność działania państwa niezgodnego z międzynarodowym jest wykluczona, jeżeli autor danego czynu nie miał innej rozsądnej możliwości, w sytuacji niebezpieczeństwa, uratowania życia autora lub życia innych osób powierzonych jego opiece.

2. Ustęp 1 nie ma zastosowania, jeżeli:

a) sytuacja zagrożenia wynika, sama lub w połączeniu z innymi czynnikami, z postępowania państwa, które się na nią powołuje; lub

(b) dany czyn może spowodować porównywalne lub większe niebezpieczeństwo.

Artykuł 25

Konieczność

1. Państwo nie może powoływać się na konieczność jako na podstawę wyłączenia niezgodności z prawem czynu, który nie jest zgodny z międzynarodowym zobowiązaniem tego państwa, chyba że czyn ten:

(a) jest jedynym sposobem zabezpieczenia przez państwo istotnego interesu przed poważnym i bezpośrednim niebezpieczeństwem; oraz

(b) nie narusza poważnie istotnego interesu państwa lub państw wobec których istnieje zobowiązanie, lub społeczności międzynarodowej jako całości.

2. W każdym przypadku konieczność nie może być powoływana przez państwo jako podstawa wykluczenia bezprawności, jeżeli:

a) Dane zobowiązanie międzynarodowe wyklucza możliwość powołania się na konieczność; lub

(b) Państwo przyczyniło się do powstania sytuacji konieczności.

Artykuł 26

Przestrzeganie norm peremptoryjnych

Żadne postanowienie niniejszego rozdziału nie wyklucza bezprawności jakiegokolwiek działania państwa, które nie jest zgodne z obowiązkiem wynikającym z normy peremptoryjnej ogólnego prawa międzynarodowego.

Artykuł 27

Skutki powołania się na okoliczność wyłączającą bezprawność zgodnie z niniejszego rozdziału pozostaje bez uszczerbku dla:

a) wykonania danego zobowiązania, jeżeli i w zakresie, w jakim okoliczność wyłączająca bezprawność już nie istnieje;

b) kwestii odszkodowania za straty materialne spowodowane danym czynem.

CZĘŚĆ DRUGA

ZAKRES ODPOWIEDZIALNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ PAŃSTWA

Rozdział I

Zasady ogólne

Artykuł 28

Skutki prawne czynu zabronionego pod groźbą kary międzynarodowej

Odpowiedzialność międzynarodowa państwa, która wynika z aktem naruszającym prawo w skali międzynarodowej, zgodnie z postanowieniami części pierwszej, pociąga za sobą konsekwencje prawne określone w niniejszej części.

Artykuł 29

Ciągłość obowiązku wykonania

Konsekwencje prawne wynikające z popełnienia czynu naruszającego prawo międzynarodowe na podstawie niniejszej części nie wpływają na ciążący na państwie odpowiedzialnym obowiązek wykonania zobowiązania, które zostało naruszone.

Artykuł 30

Zaprzestanie i zakaz powtarzania

Państwo odpowiedzialne za akt międzynarodowo niegodziwy ma obowiązek/zobowiązane:

(a) Zaprzestania tego czynu, jeżeli jest on kontynuowany;

b) zaoferować odpowiednie zapewnienia i gwarancje, że czyn nie będzie powtarzany, jeśli wymagają tego okoliczności.

Artykuł 31

Zadośćuczynienie

1. Państwo odpowiedzialne jest zobowiązane do pełnego naprawienia szkody wyrządzonej przez akt bezprawia międzynarodowego.

2. Szkoda obejmuje wszelkie szkody, zarówno materialne, jak i moralne, spowodowane przez Państwo naruszające prawo międzynarodowe.

Artykuł 32

Nieistotność prawa wewnętrznego

Państwo odpowiedzialne nie może powoływać się na przepisy swojego prawa wewnętrznego jako usprawiedliwienia dla nieprzestrzegania zobowiązań wynikających z niniejszej części.

Artykuł 33

Zakres zobowiązań międzynarodowych określonych w niniejszej części

1. Zobowiązania państwa odpowiedzialnego, określone w niniejszej części, mogą być zaciągane wobec innego państwa, kilku państw lub społeczności międzynarodowej jako całości, w szczególności w zależności od charakteru i treści zobowiązania międzynarodowego oraz od okoliczności naruszenia.

2. Niniejsza część nie narusza żadnych praw wynikających z międzynarodowej odpowiedzialności międzynarodowej państwa, które może przysługiwać bezpośrednio jakiejkolwiek osobie lub podmiotowi innemu niż państwo.

Rozdział II

Zadośćuczynienie za szkodę

Artykuł 34

Formy zadośćuczynienia

Pełne naprawienie szkody wyrządzonej przez akt bezprawny w skali międzynarodowej przyjmuje formę restytucji, odszkodowania i zadośćuczynienia, pojedynczo lub łącznie, zgodnie z postanowieniami niniejszego rozdziału.

Artykuł 35

Restytucja

Państwo odpowiedzialne za akt międzynarodowo bezprawny ma obowiązek do dokonania restytucji, to znaczy przywrócenia sytuacji, która istniała przed popełnieniem tego aktu, pod warunkiem że i w takim zakresie, w jakim restytucja

(a) nie jest materialnie niemożliwa;

b) nie pociąga za sobą obciążenia nieproporcjonalnego do korzyści wynikających z restytucji zamiast odszkodowania.

Artykuł 36

Rekompensata

1. Państwo odpowiedzialne za międzynarodowo bezprawne działanie jest zobowiązane do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody, o ile szkoda ta nie zostanie naprawiona przez restytucję.

2. Odszkodowanie obejmuje wszelkie możliwe do oszacowania szkody finansowe, w tym utratę zysków, w zakresie, w jakim została ona stwierdzona.

Artykuł 37

Zadowolenie

1. Państwo odpowiedzialne za akt bezprawia międzynarodowego ma obowiązek zadośćuczynienia za szkodę wyrządzoną przez ten czyn, o ile nie może ona być naprawiona przez restytucję lub odszkodowanie.

2. Zadośćuczynienie może polegać na przyznaniu się do naruszenia, wyrażeniu żalu, formalnych przeprosinach lub innym odpowiednim sposobie.

3. Zadośćuczynienie nie może być nieproporcjonalne do szkody i nie może przybierać formy upokarzającej dla Państwa odpowiedzialnego.

Artykuł 38

Odsetki

1. Odsetki od każdej kwoty głównej należnej na podstawie niniejszego rozdziału są płatne, jeżeli gdy jest to konieczne dla zapewnienia pełnego zadośćuczynienia. Stopa procentowa i sposób naliczania zostaną ustalone w taki sposób, aby osiągnąć ten rezultat.

2. Odsetki nalicza się od dnia, w którym kwota główna powinna być zapłacona, do dnia, w którym obowiązek zapłaty został spełniony.

Artykuł 39

Przyczynienie się do powstania szkody

Przy ustalaniu odszkodowania uwzględnia się przyczynienie się do szkody przez umyślne lub niedbałe działanie lub zaniechanie poszkodowanego państwa albo jakiejkolwiek osoby lub jednostki, w stosunku do której dochodzone jest odszkodowanie.

Rozdział III

Poważne naruszenia zobowiązań wynikających z norm peremptoryjnych ogólnego prawa międzynarodowego

Artykuł 40

Stosowanie niniejszego rozdziału

1. Niniejszy rozdział ma zastosowanie do odpowiedzialności międzynarodowej, która wynika z poważne naruszenie przez państwo obowiązku wynikającego z normy peremptoryjnej międzynarodowego prawa ogólnego prawa międzynarodowego.

2. Naruszenie takiego obowiązku jest poważne, jeżeli wiąże się z poważnym lub systematycznym niedopełnieniem tego obowiązku przez odpowiedzialne państwo.

Artykuł 41

Szczególne konsekwencje poważnego naruszenia obowiązku wynikającego z niniejszego rozdziału

1. Państwa współpracują w celu położenia kresu, za pomocą zgodnych z prawem środków, wszelkim poważnym/poważnemu naruszeniu w rozumieniu artykułu 40. 2.

2. Żadne państwo nie będzie uznawać za zgodną z prawem sytuacji powstałej w wyniku poważnego naruszenia w rozumieniu artykułu 40, ani też nie będzie udzielało pomocy lub wsparcia w utrzymywaniu takiej sytuacji.

3. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla innych konsekwencji, o których mowa w niniejszej a także dalszych konsekwencji, jakie naruszenie, do którego stosuje się niniejszy rozdział może pociągać za sobą konsekwencje na podstawie prawa międzynarodowego.

CZĘŚĆ TRZECIA

REALIZACJA MIĘDZYNARODOWEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI PAŃSTWA

Rozdział I

Powoływanie się na odpowiedzialność państwa

Artykuł 42

Powoływanie się na odpowiedzialność przez państwo zranione Państwo jest uprawnione, jako państwo pokrzywdzone, do powoływania się na odpowiedzialność innego jeżeli zobowiązanie, które zostało naruszone, jest należne

(a) temu państwu indywidualnie; lub

(b) grupie państw, w skład której wchodzi to państwo, lub społeczności międzynarodowej jako całości, a naruszenie zobowiązania

(i) szczególnie dotyka tego państwa; lub

(ii) ma taki charakter, że radykalnie zmienia sytuację wszystkich innych państw, wobec których zobowiązanie zostało zaciągnięte, w odniesieniu do dalszego wykonywania tego zobowiązania.

Artykuł 43

Zawiadomienie o roszczeniu przez państwo poszkodowane

1. Państwo poszkodowane, które powołuje się na odpowiedzialność innego państwa, zawiadamia o swoim roszczeniu do tego państwa.

2. Państwo poszkodowane może określić w szczególności:

(a) Postępowanie, jakie powinno podjąć państwo odpowiedzialne w celu zaprzestania bezprawnego działania, jeżeli jest ono kontynuowane;

(b) formę, jaką powinno przybrać odszkodowanie zgodnie z postanowieniami części drugiej.

Artykuł 44

Dopuszczalność roszczeń

Na odpowiedzialność państwa nie można się powoływać, jeżeli:

a) Roszczenie nie zostało wniesione zgodnie z obowiązującą zasadą dotyczącą narodowości roszczeń;

b) roszczenie jest roszczeniem, do którego stosuje się zasadę wyczerpania miejscowych środków odwoławczych, a wszelkie dostępne i skuteczne miejscowe środki odwoławcze nie zostały wyczerpane.

Artykuł 45

Utrata prawa do powoływania się na odpowiedzialność

Na odpowiedzialność państwa nie można się powoływać, jeżeli:

(a) Państwo poszkodowane ważnie zrzekło się roszczenia;

b) należy uznać, że państwo poszkodowane, ze względu na swoje zachowanie, w sposób ważny wyraziło zgodę na wygaśnięcie roszczenia.

Artykuł 46

Wielość poszkodowanych państw

Jeżeli kilka państw zostało zranionych tym samym czynem naruszającym prawo międzynarodowe, każde zranione państwo może oddzielnie powoływać się na odpowiedzialność państwa, które popełniło czyn międzynarodowo niegodziwy.

Artykuł 47

Wielość państw odpowiedzialnych

1. Jeżeli kilka państw jest odpowiedzialnych za ten sam czyn międzynarodowo niegodziwy, można powoływać się na odpowiedzialność każdego państwa w odniesieniu do tego samego czynu.

2. Ustęp 1:

(a) nie zezwala żadnemu poszkodowanemu państwu na odzyskanie, w drodze odszkodowania, kwoty wyższej od poniesionej szkody;

(b) pozostaje bez uszczerbku dla wszelkich praw regresu wobec innych odpowiedzialnych państw.

Artykuł 48

Powoływanie się na odpowiedzialność przez państwo inne niż państwo poszkodowane

1. Każde państwo inne niż państwo poszkodowane ma prawo powoływać się na odpowiedzialność innego państwa zgodnie z ustępem 2, jeżeli:

a) Naruszone zobowiązanie jest należne grupie państw, w skład której wchodzi to państwo, i zostało ustanowione w celu ochrony zbiorowego interesu tej grupy; lub

(b) Naruszony obowiązek należy do społeczności międzynarodowej jako całości.

2. Każde państwo uprawnione do powoływania się na odpowiedzialność na podstawie ustępu 1 może żądać od państwa odpowiedzialnego:

(a) Zaprzestania popełniania czynu naruszającego prawo międzynarodowe oraz zapewnienia i gwarancji jego niepowtórzenia, zgodnie z artykułem 30; oraz

b) wykonanie obowiązku naprawienia szkody, zgodnie z poprzednimi artykułami, w interesie państwa poszkodowanego lub beneficjentów naruszonego obowiązku.

3. Wymagania dotyczące powoływania się na odpowiedzialność przez państwo zranione na podstawie Artykuły 43, 44 i 45 mają zastosowanie do powoływania się na odpowiedzialność przez państwo uprawnione do tego na podstawie ustępu 1.

Rozdział II

Środki zaradcze

Artykuł 49

Przedmiot i granice środków zaradczych

1. Państwo poszkodowane może podjąć środki zaradcze przeciwko państwu, które jest odpowiedzialne za akt międzynarodowej niesprawiedliwości w celu skłonienia tego państwa do wypełniania przez to państwo zobowiązań wynikających z części drugiej.

2. Środki zaradcze są ograniczone do niewykonywania w danym momencie zobowiązań międzynarodowych państwa podejmującego środki wobec państwa odpowiedzialnego.

3. Środki zaradcze podejmuje się, w miarę możliwości, w taki sposób, aby umożliwić wznowienie wykonywania przedmiotowych zobowiązań.

Artykuł 50

Obowiązki, na które nie mają wpływu środki zaradcze

1. Środki zaradcze nie mają wpływu na:

a) Obowiązek powstrzymania się od groźby lub użycia siły zawarty w Karcie Narodów Zjednoczonych;

(b) zobowiązania do ochrony podstawowych praw człowieka;

(c) Zobowiązania o charakterze humanitarnym, zakazujące odwetu;

(d) inne zobowiązania wynikające z norm peremptoryjnych ogólnego prawa międzynarodowego.

2. Państwo podejmujące środki zaradcze nie jest zwolnione z wypełniania swoich zobowiązań:

(a) W ramach jakiejkolwiek procedury rozstrzygania sporów mającej zastosowanie między nim a państwem odpowiedzialnym;

(b) poszanowania nietykalności przedstawicieli dyplomatycznych lub konsularnych, pomieszczeń, archiwów i dokumentów,

Artykuł 51

Proporcjonalność

Środki zaradcze muszą być współmierne do poniesionej szkody, z uwzględnieniem wagi aktu bezprawia międzynarodowego i praw, o których mowa.

Artykuł 52

Warunki dotyczące stosowania środków zaradczych

1. Przed podjęciem środków zaradczych państwo poszkodowane

a) wzywa państwo odpowiedzialne, zgodnie z artykułem 43, do wypełnienia jego zobowiązań wynikających z części drugiej;

(b) powiadamia państwo odpowiedzialne o decyzji podjęcia środków zaradczych i proponuje podjęcie negocjacji z tym państwem.

2. 2. Niezależnie od postanowień ustępu 1 (b), Państwo poszkodowane może podjąć takie pilneś rodki zaradcze, jakie są konieczne dla zachowania jego praw.

3. Środki zaradcze nie mogą być podjęte, a jeżeli zostały już podjęte, muszą być zawieszone bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli:

(a) akt bezprawia międzynarodowego ustał; oraz

(b) spór jest rozpatrywany przez sąd lub trybunał, który jest uprawniony do wydawania decyzji wiążących dla stron.

4. Ustęp 3 nie ma zastosowania, jeżeli państwo odpowiedzialne nie wdrożyło w dobrej wierzep rocedur rozstrzygania sporów w dobrej wierze.

Artykuł 53

Zakończenie stosowania środków zaradczych

Środki zaradcze zostają zakończone niezwłocznie po tym, jak państwo odpowiedzialne wywiązało się ze swoich zobowiązań wynikających z części drugiej w odniesieniu do czynu naruszającego prawo międzynarodowe.

Artykuł 54

Środki podejmowane przez państwa inne niż państwo poszkodowane

Niniejszy rozdział nie narusza prawa żadnego państwa, uprawnionego na podstawie artykułu 48,ustęp 1, do powoływania się na odpowiedzialność innego państwa, do podejmowania środków prawnych przeciwko temu państwu w celu zapewnienia zaprzestania naruszenia i zadośćuczynienia w interesie Państwa poszkodowanego lub beneficjentów naruszonego zobowiązania.

CZĘŚĆ CZWARTA

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 55

Lex specialis

Niniejsze artykuły nie mają zastosowania w przypadku i w zakresie, w jakim warunki zaistnienia aktu bezprawia międzynarodowego albo treść lub sposób realizacji odpowiedzialności międzynarodowej państwa są regulowane przez szczególne normy prawa międzynarodowego.

Artykuł 56

Kwestie odpowiedzialności państwa nieuregulowane w niniejszych artykułach

Obowiązujące normy prawa międzynarodowego nadal regulują kwestie dotyczące odpowiedzialności państwa za międzynarodowy czyn bezprawny w zakresie, w jakim nie są one uregulowane w niniejszych artykułach.

Artykuł 57

Odpowiedzialność organizacji międzynarodowej

Niniejsze artykuły pozostają bez uszczerbku dla wszelkich kwestii dotyczących odpowiedzialności na podstawie prawa międzynarodowego organizacji międzynarodowej lub jakiegokolwiek państwa za postępowanie organizacji międzynarodowej.

Artykuł 58

Odpowiedzialność indywidualna

Niniejsze artykuły pozostają bez uszczerbku dla wszelkich kwestii dotyczących odpowiedzialności indywidualnej na podstawie prawa międzynarodowego jakiejkolwiek osoby działającej w imieniu państwa.

Artykuł 59

Karta Narodów Zjednoczonych

Niniejsze artykuły nie naruszają postanowień Karty Narodów Zjednoczonych.